Ο εμμηνορροϊκός κύκλος μιας γυναίκας καθοδηγείται από την αύξηση και την ροή των ορμονών που προετοιμάζουν το σώμα για την εγκυμοσύνη. Αυτές οι αλλαγές στις ορμόνες δεν «μεταμορφώνουν» μόνο τα αναπαραγωγικά όργανα, αλλά, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, αναδιαμορφώνει και τον εγκέφαλο.
Δύο πρόσφατες μελέτες πραγματοποίησαν λεπτομερείς σαρώσεις του εγκεφάλου γυναικών σε πολλαπλά σημεία κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου, διαπιστώνοντας ότι ο όγκος ή το πάχος ορισμένων περιοχών αλλάζει σε συγχρονισμό με τα επίπεδα των ορμονών.
Οι περιοχές του εγκεφάλου που αναδείχθηκαν και από τις δύο μελέτες είναι αυτές του μεταιχμιακού συστήματος, μια ομάδα εγκεφαλικών δομών που διέπουν τα συναισθήματα, τη μνήμη και τη συμπεριφορά.
«Είναι σαν ο εγκέφαλος να βρίσκεται σε ένα τρενάκι του τρόμου κάθε 28 ημέρες περίπου, ανάλογα με τη διάρκεια του κύκλου», δήλωσε η Erika Comasco αναπληρώτρια καθηγήτρια για την υγεία των γυναικών και των παιδιών στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία στη Washington Post . «Η σημασία αυτών των ερευνών είναι ότι οικοδομούν γνώσεις σχετικά με τον αντίκτυπο αυτών των ορμονικών διακυμάνσεων στον τρόπο με τον οποίο δομείται ο εγκέφαλος».
«Αυτές οι αλλαγές στον εγκέφαλο μπορεί να μεταβάλλουν ή όχι τον τρόπο με τον οποίο πραγματικά ενεργούμε, σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε στην καθημερινή μας ζωή. Έτσι, τα σημαντικά επόμενα βήματα για την επιστήμη είναι να ενώσει αυτά τα κομμάτια του παζλ», δήλωσε στο ίδιο μέσο η Adriene Beltz, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. «Όμως, κατά πόσο επηρεάζουν οι ορμονικές επιδράσεις στη δομή του εγκεφάλου τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί τελικά ο εγκέφαλος;».
Πώς οι ορμόνες καθοδηγούν τον κύκλο της γυναίκας
Κατά τη διάρκεια της περιόδου μιας γυναίκας, η οποία σηματοδοτεί την έναρξη του εμμηνορροϊκού κύκλου, οι ορμόνες βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα. Αυξάνονται όμως δραματικά μέσα σε διάστημα μερικών εβδομάδων.
Τα επίπεδα των οιστρογόνων στο αίμα γίνονται οκταπλάσια κατά την ωορρηξία, περίπου την 14η ημέρα, ενώ τα επίπεδα της προγεστερόνης αυξάνονται κατά 80 φορές περίπου επτά ημέρες αργότερα. Η παραγωγή της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης προτρέπει την ανάπτυξη ενός ωοθυλακίου σε ώριμο ωάριο, ενώ ένα κύμα ωχρινοτρόπου ορμόνης προκαλεί την απελευθέρωση του ωαρίου.
Ένας κύκλος επαναλαμβάνεται κάθε 24 έως 38 ημέρες μέχρι τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση, πράγμα που σημαίνει ότι η μέση γυναίκα βιώνει περίπου 450 περιόδους κατά τη διάρκεια της ζωής της.
Οι αλλαγές στον εγκέφαλο
Η Viktoriya Babenko, η οποία διεξήγαγε την έρευνα ως υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα, και οι συνάδελφοί της στο πανεπιστήμιο χρησιμοποίησαν προηγμένες μεθόδους στη μαγνητική τομογραφία (MRI) για να χαρτογραφήσουν τις δομικές αλλαγές σε ολόκληρο τον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια τριών φάσεων του εμμηνορροϊκού κύκλου – της ωορρηξίας, της εμμήνου ρύσεως και του μέσου ωχρού κύκλου.
Η μέση ωχρινική φάση λαμβάνει χώρα μεταξύ ωορρηξίας και εμμήνου ρύσεως και χαρακτηρίζεται από την κορύφωση της ορμόνης προγεστερόνης. Στις συμμετέχουσες – 30 νεαρές γυναίκες με φυσιολογικό κύκλο – έγινε επίσης αιμοληψία για την ακριβή καταγραφή των επιπέδων των ορμονών τους κατά τη στιγμή των σαρώσεων. Τα αποτελέσματα, τα οποία δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί από ομότιμους, αναρτήθηκαν στη βάση δεδομένων bioRxiv.
Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις των οιστρογόνων και της ωχρινοτρόπου ορμόνης (ορμόνη που είναι σημαντική για τη ρύθμιση της λειτουργίας των όρχεων στους άνδρες και των ωοθηκών στις γυναίκες) συσχετίστηκαν και οι δύο με αλλαγές που υποδηλώνουν ταχύτερη μεταφορά πληροφοριών, όπως είδαν οι ερευνητές κατά την απεικόνιση της λευκής ουσίας του εγκεφάλου. Η λευκή ουσία είναι ο βαθύτερος εγκεφαλικός ιστός που αποτελείται από νευρικές ίνες που αναμεταδίδουν πληροφορίες από και προς τμήματα του εξωτερικού εγκεφαλικού φλοιού, γνωστού και ως φαιά ουσία – η οποία, με τη σειρά της, έγινε παχύτερη με την αύξηση της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (προάγει την ωρίμανση του ωοθυλακίου στις ωοθήκες, που είναι απαραίτητο για την παραγωγή οιστρογόνων).
Η ορμόνη διέγερσης των ωοθυλακίων «συσχετίστηκε θετικά με το πάχος του φλοιού, γενικά σε ολόκληρο τον εγκέφαλο», δήλωσε η Elizabeth Rizor, υποψήφια διδάκτωρ στη νευροεπιστήμη στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα και μία από τους συγγραφείς της μελέτης. «Ενώ η προγεστερόνη ήταν περίπου το αντίθετο – συσχετίστηκε γενικά με μικρότερο πάχος φλοιού στις περισσότερες περιοχές».
Η δεύτερη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Nature Mental Health, εξέτασε 27 υγιείς συμμετέχουσες με μαγνητική τομογραφία υψηλής ανάλυσης κατά τη διάρκεια έξι φάσεων του εμμηνορροϊκού κύκλου – εμμηνορρυσιακή, προ-ωορρηκτική, ωορρηξία, μετά την ωορρηξία, μέση ωχρινική και προεμμηνορροϊκή.
Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στον ιππόκαμπο και τις γύρω περιοχές του μέσου κροταφικού λοβού στον εγκέφαλο, οι οποίες υποστηρίζουν ένα ευρύ φάσμα γνωστικών και συναισθηματικών λειτουργιών. Πραγματοποίησαν αιμοληψίες σε κάθε ένα από τα έξι χρονικά σημεία για να συσχετίσουν τις αλλαγές στον εγκέφαλο με τις συγκεντρώσεις των οιστρογόνων και της προγεστερόνης.
Οι αυξήσεις των οιστρογόνων συνδέθηκαν με την επέκταση του παραϊπποκάμπειου φλοιού, μιας περιοχής του φλοιού της φαιάς ουσίας που παίζει ρόλο στην κωδικοποίηση και ανάκτηση της μνήμης. Η αυξημένη προγεστερόνη συνδέθηκε με μεγαλύτερο όγκο στον περιρρινικό φλοιό, μια περιοχή που λαμβάνει αισθητηριακές πληροφορίες και είναι επίσης σημαντική για τη μνήμη. Και τα υψηλά οιστρογόνα σε συνδυασμό με τη χαμηλή προγεστερόνη συνδέθηκαν με μια διευρυμένη περιοχή του ιππόκαμπου – απαραίτητη για την αυτοβιογραφική μνήμη.
«Για τις περισσότερες γυναίκες, για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας, αυτή η ροή των ορμονών κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου είναι τόσο σταθερή όσο και οι παλίρροιες», δήλωσε η Emily Jacobs, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογικών και εγκεφαλικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα και συγγραφέας της πρώτης μελέτης. «Μπορείτε να σκεφτείτε αυτόν τον παλμό σαν ένα ζωτικό σημείο, επειδή γνωρίζουμε ότι οι ορμόνες καθοδηγούν τις φυσιολογικές λειτουργίες σε ολόκληρο το σώμα. Αλλά κανείς δεν ήξερε πραγματικά πώς επηρεάζει ο κύκλος των γυναικών τον εγκέφαλο τους».
Οι επιδράσεις των οιστρογόνων στον εγκέφαλο.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ένα πρωτοποριακό πείραμα αποκάλυψε τις δραματικές επιδράσεις των οιστρογόνων στον εγκέφαλο θηλυκών αρουραίων. Οι επιστήμονες μέτρησαν τον αριθμό των δενδριτικών ακίδων (μικρές προεξοχές κατά μήκος των διακλαδώσεων των νευρώνων που χρησιμεύουν ως σημεία επαφής από το ένα κύτταρο στο επόμενο) στον ιππόκαμπο κατά τη διάρκεια του τετραήμερου έως πενθήμερου εμμηνορροϊκού κύκλου των τρωκτικών. Μια μεγαλύτερη πυκνότητα δενδριτικών ακίδων μεταφράζεται σε ενισχυμένη συνδεσιμότητα μεταξύ των νευρώνων στον εγκέφαλο.
Στην αρχή του κύκλου, όταν τα οιστρογόνα είναι χαμηλά, η πυκνότητα των δενδριτικών αγκαθιών βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο της. Κατά τη διάρκεια των επόμενων ημερών, τα επίπεδα οιστρογόνων αυξάνονται σταδιακά και κορυφώνονται. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται περισσότερες σπονδυλικές στήλες και η πυκνότητα των σπονδύλων αυξάνεται κατά περίπου 30%. Προς το τέλος του κύκλου, οι αγκύλες αποσύρονται και η διαδικασία ξεκινά από την αρχή. Τα τρέχοντα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι μια παρόμοια κυκλική διακύμανση στους νευρώνες θα μπορούσε να συμβαίνει και στους ανθρώπους.
«Οι μελέτες δημιουργούν μια αρκετά ισχυρή βάση για μελλοντικές μελέτες που θα διερευνήσουν αν η δομή του εγκεφάλου έχει αντίκτυπο στη λειτουργία και τη συμπεριφορά του εγκεφάλου, η οποία στη συνέχεια θα αποκτήσει σημασία για την ψυχική υγεία», κατέληξε η ερευνήτρια.
Με πληροφορίες από The Washington Post
