Ο νιχιλισμός, ή μηδενισμός, δεν έχει και την καλύτερη φήμη. Στην απλούστερη ερμηνεία του, δηλώνει ότι η ζωή δεν έχει νόημα. Ότι τα συστήματα στα οποία ανήκουμε αναζητώντας έναν σκοπό, π.χ. πολιτικά ή θρησκευτικά, δεν είναι τίποτα παραπάνω από κατασκευές. Ότι έννοιες όπως η καλοσύνη, η τιμιότητα, η ηθική δεν είναι έμφυτες στην ύπαρξή μας, αλλά κανόνες που καθορίζουν τη συλλογική πραγματικότητά μας.
Τώρα όμως μια συγγραφέας και δημοσιογράφος από την Αυστραλία, η Wendy Syfret, στο νέο της βιβλίο «The Sunny Nihilist: How a Meaningless Life Can Make You Truly Happy» επιχειρεί να αποκαταστήσει το όνομά του. Όπως σπεύδει η ίδια να διευκρινίσει σε νέο άρθρο της στον «Guardian», δεν θέλει να υποτιμήσει την επιθυμία των ανθρώπων για μια ζωή με νόημα. Το πρόβλημά της είναι η εμπορευματοποίηση του νοήματος. Η επιχειρηματική εκμετάλλευσή του για να προσδώσει αξία σε ένα προϊόν. «Δείτε όμως τη ζωή μας -όλους τους τρόπους με τους οποίους μάς προβάλλονται τεχνητά μηνύματα περί νοήματος. Σε τελική ανάλυση, όλο αυτό μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα;» διερωτάται η συγγραφέας και προσθέτει: «Στην πραγματικότητα δεν μάς βοηθάει να καταλάβουμε τον κόσμο αλλά διαστρεβλώνει την κατανόησή του».
Νόημα, το υπερεκτιμημένο
Το νόημα δεν αποτελεί πλέον επιβράβευση αλλά μονάδα μέτρησης της αξίας κάθε εμπειρίας μας, όπως εξηγεί η Syfret. «Κάθε φορά που δεν καταφέρνουμε να το βρούμε, νιώθουμε αγχωμένοι, άδειοι, αποτυχημένοι. Οι δουλειές, οι σχέσεις, τα προϊόντα, οι αλληλεπιδράσεις που αποτυγχάνουν να ικανοποιήσουν αυτές τις ιλιγγιώδεις προσδοκίες δεν αντιμετωπίζονται απλά ως συνηθισμένες, αλλά σαν σπατάλη χρόνου».
Η διαρκής αναζήτηση του νοήματος μάς κάνει να νιώθουμε δυστυχισμένοι, όπως πιστεύει. Αν όμως δούμε τη ζωή μας στην κλίμακα της ανθρώπινης ιστορίας, τα προβλήματα, οι εμπειρίες, οι πράξεις μας αργά ή γρήγορα θα περάσουν στη λήθη. Υπό το πρίσμα του νιχιλισμού, αυτό μπορούμε να το δούμε ως κάτι όχι απελπιστικό αλλά απελευθερωτικό. «Το ειρωνικό είναι ότι μια πραγματικότητα κατασκευασμένη έτσι ώστε να κάνει τα πάντα να δείχνουν σημαντικά μάς γεμίζει με άγχος και δυστυχία. Το αίσθημα της ασημαντότητας, από την άλλη, μπορεί να μας φέρει μια παράξενη γαλήνη. Κι ενώ μπορεί να νιώσουμε τιποτένιοι καθώς αντικρίζουμε τον ατελείωτο και αδιάφορο για εμάς χρόνο, ακόμα και τα μικρότερα στοιχεία της ζωής μας αρχίζουν να διευρύνονται. Αν μακροπρόθεσμα τίποτα δεν έχει σημασία, η προσοχή μας επικεντρώνεται στο τώρα. Καταλαβαίνουμε ότι το παρόν, όσο μονότονο κι αν είναι, είναι εξίσου εφήμερο, προσωρινό, εύθραυστο και, τελικά, προορισμένο να περάσει στη λήθη όπως ακόμα και τα σπουδαιότερα γεγονότα της ανθρώπινης ιστορίας».
Ο νιχιλισμός, με λίγα λόγια, μπορεί να μας βοηθήσει να ελέγξουμε το στρες και να βιώσουμε παροδικές αλλά ατόφιες στιγμές χαράς. Και αυτό ίσως τελικά να είναι αρκετό.
