Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η κατάθλιψη αποτελεί την κύρια αιτία αναπηρίας, ενώ οι αυτοκτονίες την τέταρτη αιτία θανάτου στις ηλικίες των 15-29 ετών κατά το έτος 2019. Το προσδόκιμο επιβίωσης μειώνεται κατά δύο δεκαετίες σε άτομα με σοβαρές ψυχικές παθήσεις.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω στοιχεία χρειάζεται μια οργανωμένη συλλογική προσπάθεια από διάφορους φορείς για την αντιμετώπιση και την πρόληψη ψυχικών διαταραχών, των επιπλοκών και των επιπτώσεών τους με την συμμετοχή μιας ομάδας ειδικών ψυχικής υγείας (ψυχίατρος, ψυχολόγος, επισκέπτης υγείας, κοινωνικός λειτουργός, νοσηλευτής) καθώς ο κάθε άνθρωπος είναι βιοψυχοκοινωνική οντότητα. Ο επισκέπτης- ψυχικής –υγείας με κύριο αντικείμενό του την αγωγή για την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη, αποτελεί βασικό στέλεχος αυτής της ομάδας.
Το σχολείο, η οικογένεια ως τα πρώτα μέσα κοινωνικοποίησης κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικοί παράγοντες για την ψυχική υγεία των νέων και συμβάλλουν στη διαμόρφωση ταυτότητας και αντίληψης του εγώ. Οι αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα, στο μυαλό, στις διαπροσωπικές σχέσεις και γενικότερα στην ψυχοσυναισθηματική κατάσταση των παιδιών και εφήβων αποτελούν αναμφισβήτητα μια ιδιαιτέρως περίπλοκη κατάσταση.
Βασικά εργαλεία στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης
Ένα σημαντικό εργαλείο στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης και της διατήρησης της ψυχικής υγείας των νέων είναι τα Κέντρα Παιδοψυχικής Υγιεινής (ΚΠΨΥ) και ο Επισκέπτης Υγείας.
Ο βασικός στόχος ενός ΚΠΨΥ είναι η ανάπτυξη της ψυχικής υγείας των Παιδιών και Εφήβων και, παράλληλα, η προαγωγή της λειτουργικότητας της Οικογένειας. Εντοπίζει και βοηθά το άτομο και την οικογένεια να αποδεχθούν τη νόσο και συμβάλλει στην επαγγελματική και κοινωνική επανένταξη.
Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις ποικίλλουν ανάλογα με την περίπτωση και τις δυνατότητες του Κέντρου. Μερικές από αυτές είναι η ατομική ψυχοθεραπεία παιδιού και εφήβου, η θεραπεία οικογένειας, η θεραπεία ζεύγους, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία ομάδες παιδιών, εφήβων, γονέων. Μέσα από τις παρεμβάσεις αυτές, το παιδί και ο έφηβος αντιμετωπίζονται στα πλαίσια της οικογένειάς τους, όχι ως άρρωστα ή διαταραγμένα άτομα, αλλά ως οντότητες που δικαιούνται όλα εκείνα τα εφόδια, τα οποία θα τους επιτρέψουν να αναπτύξουν αυθεντικά την προσωπικότητά τους.
Ο Επισκέπτης Υγειάς στα Νοσοκομεία
Ο Επισκέπτης Υγείας στο Κέντρο Παιδοψυχικής Υγιεινής συνεργάζεται με γονείς σε προληπτικό διαγνωστικό, συμβουλευτικό, και θεραπευτικό επίπεδο. Στοχεύει κυρίως στην πρόληψη, την επαρκή ενημέρωση και την αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Παρεμβαίνει άμεσα στην κρίση οικογένειας, συμβουλεύει, στηρίζει το άτομο και την οικογένεια κι αν χρειαστεί λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος των κοινωνικών πλαισίων (παιδικοί σταθμοί, σχολεία, νοσοκομεία Παίδων, κοινοτικά κέντρα) με τους παραπάνω. Για το λόγο αυτό δίνεται ιδιαίτερη σημασία στον τρόπο με τον οποίο ανιχνεύει και χειρίζεται τις περιπτώσεις ψυχικών διαταραχών ώστε να μπορεί να συνεισφέρει αποτελεσματικά. Ενημερώνει και ενισχύει τις ορθές επιλογές και βοηθά να παραμείνουν τα άτομα σωματικά και ψυχικά υγιή.
Σε επίπεδο εξωτερικού ψυχιατρικού ιατρείου ενός Νοσοκομείου, ο ΕΥ συμβουλεύει και καθοδηγεί τον ασθενή και την οικογένειά του, τονίζει την σημαντικότητα της λήψης της φαρμακευτικής αγωγής, πραγματοποιεί κατ΄ οίκον επισκέψεις για τον έλεγχο τυχόν παρενεργειών από αυτή αλλά και την πρόληψη υποτροπών, προάγει την σωματική υγεία των ψυχικά πασχόντων και ελέγχει τις συνθήκες διαβίωσης, εκπαιδεύει σχετικά με διαδικασίες αυτοφροντίδας και αυτοεξυπηρέτησης. Εντοπίζει προβλήματα που προκύπτουν στο οικογενειακό περιβάλλον και παρέχει συμβουλές σχετικά με ορθές γονεϊκές πρακτικές.
Όταν σ’ ένα Νοσοκομείο δεν υπάρχει ψυχιατρική κλινική, εφαρμόζεται η διασυνδετική ψυχιατρική, κατά την οποία περιστατικά των άλλων κλινικών ή των επειγόντων παραπέμπονται στον ψυχίατρο. Ο ΕΥ σε αυτές τις περιπτώσεις όπου κρίνεται απαραίτητο, συνομιλεί με την οικογένεια του ασθενούς, φροντίζει για την επικοινωνία με τον ασθενή και εκτός Νοσοκομείου ειδικά όταν υπάρχει κάποιο θέμα ψυχικής υγείας (απόπειρες αυτοκτονίας, πρόσφατη διάγνωση χρόνιας νόσου κ.α.).
Ο Επισκέπτης Υγείας στις θεραπευτικές κοινότητες
Σημαντικός επίσης είναι ο ρόλος του ΕΥ στις Θεραπευτικές Κοινότητες και τα Προστατευόμενα Διαμερίσματα . Συμμετέχει σε ψυχοθεραπευτικές ομάδες και εκπαιδεύει τους φιλοξενουμένους σε θέματα διατροφής και υγιεινής (στοματική και σωματική), βοηθάει στην επίλυση προβλημάτων στις μεταξύ τους σχέσεις, προάγει την επικοινωνία και την συνεργασία, τονίζει την σπουδαιότητα του εμβολιασμού για τον έλεγχο της διασποράς εποχικών ιών αλλά και του covid-19 στην κοινότητα.
Ο Επισκέπτης Υγείας είναι σημαντικό και αναντικατάστατο μέλος της Πολυκλαδικής Θεραπευτικής Ομάδας ψυχικής υγείας. Εν μέσω πανδημίας κύριο μέλημα του ΕΥ είναι η πρόληψη υποτροπών και η μείωση εισαγωγών σε ψυχιατρεία και ψυχιατρικές κλινικές , να βρίσκεται κοντά στις οικογένειες των ψυχικά ασθενών, καθώς και να φέρνει σε επαφή ανθρώπους που έχουν ανάγκη, με την Ομάδα Ψυχικής Υγείας. Εφαρμόζει τεχνικές διασύνδεσης με λοιπές υπηρεσίες όσον αφορά τα κοινωνικά δικαιώματα βάσει της αναπηρίας και του προβλήματος.
Γράφουν οι: Κωσταρέλου Σωτηρία, Επισκέπτρια Υγείας, Ν.Μ.Μεσολογγίου και Μέλος ΤΕΨΥ Αιτ/νίας και η Βαρελά Ασημίνα, Επισκέπτρια Υγείας, Τομέας Ψυχικής Υγείας Κέντρο Παιδοψυχικής Υγιεινής.
