Ισως είμαστε περισσότερο φεμινίστριες απ’ όσο χρειάζεται. Πώς μου ήρθε τώρα αυτό; Είναι Κυριακή μεσημέρι κι εγώ καθαρίζω τη βεράντα, ενώ η 6χρονη ανιψιά μου βλέπει στο σαλόνι τη «Νεκρή Νύφη» του Τιμ Μπάρτον (για 66η έκτη φορά ή κάτι τέτοιο). «Οταν μεγαλώσω, θα γίνω κι εγώ νύφη και θα φορέσω ένα μακρύ νυφικό με πέπλο», μου ανακοινώνει ενώ ποτίζω μια τριανταφυλλιά. Το ποτιστήρι-φλαμίνγκο παγώνει στα χέρια μου. Η ανιψιά μου ονειρεύεται να παντρευτεί; Οχι περιπέτειες, καριέρα, να πετάει όπως η Μαίρη Πόπινς, ταξίδια στη ζούγκλα με τον Ταρζάν; Ελεγα κι εγώ τέτοια στην ηλικία της; Γιατί έχω την αμυδρή υποψία ότι εγώ έλεγα «Οταν μεγαλώσω, θα πάρω Νόμπελ Αστροφυσικής»; Λες η μικρή να ονειρεύεται ήδη μια ζωή στο σπίτι με έναν άντρα που την έχει βασίλισσα; Αποφασίζω να την ψαρέψω. «Καλά εντάξει για το νυφικό, το βλέπουμε, αλλά, δεν μου είπες, τι δουλειά θα κάνεις όταν μεγαλώσεις;». «Θα γίνω ζωγράφος, οδηγός και μαστόρισσα», απαντάει σε νανοσεκόντ η μικρή. Γελάω ανακουφισμένη με το μαστόρισσα. Ολα καλά, η ανιψιά μου δεν ονειρεύεται να γίνει σύζυγος, υπάρχουν καλλιτεχνικές φιλοδοξίες, υπάρχει τσαγανό, είναι έτοιμη να οδηγήσει λεωφορεία και να μαστορέψει. Εντάξει, το φεμινιστικό μανιφέστο της Αντίτσι Τσιμαμάντα-Νγκόζι μπορεί να περιμένει. Η Νιγηριανή φεμινίστρια συγγραφέας, μετά το βιβλίο Είμαστε όλοι φεμινιστές (εκδ. Μεταίχμιο στα ελληνικά), έφτιαξε ένα μανιφέστο με εργαλεία για να μεγαλώσεις μια μικρή φεμινίστρια (Dear Ijeawele, or A Feminist Manifesto in Fifteen Suggestions). Η Αντίτσι, που χρησιμοποιεί τον όρο «φεμινισμός» με τον πιο ξεκάθαρο ορισμό που υπάρχει (η ισότητα ανδρών και γυναικών), δίνει οδηγίες για να μεγαλώσεις ένα πιτσιρίκι με τις αρχές του φεμινισμού κι εγώ έχω πάρει το ρόλο της δασκάλας πολύ στα σοβαρά. Γιατί, όμως, αντέδρασα στην ατάκα της ανιψιάς μου περί νυφικού λες και η μικρή μού ανακοίνωσε πως διαλέγει για ομάδα της τον Παναθηναϊκό; Μήπως έχω αρχίσει να μπερδεύω την πίστη μου στο φεμινισμό με μια αμαζόνεια κοσμοθεωρία όπου οι άνδρες δεν είναι μεν απόντες, αλλά δεν πρέπει να περιμένω και κάτι από αυτούς, σίγουρα όχι να με σώσουν;
Μεγάλωσα, όπως οι περισσότερες γυναίκες γύρω μου, πιστεύοντας ότι μπορώ και πρέπει να τα κάνω όλα μόνη μου. Να σπουδάσω, να μπορώ να συντηρήσω τον εαυτό μου και τα ζώα μου, να έχω την ευθύνη του σπιτιού μου ό,τι κι αν σημαίνει αυτό (να φέρνω τα χρήματα, να το καθαρίζω, να αλλάζω τις καμένες ασφάλειες, να μαγειρεύω), να ξέρω τι είναι τα μπουζί στη μηχανή του αυτοκινήτου και πώς αλλάζουν. Η αυτάρκεια ήταν πολύ ψηλά στις οικογενειακές μας αξίες και βγαίνοντας έξω από τα οικογενειακά πλαίσια τη διάλεξα μαζί με την ανεξαρτησία ως αστρολάβο στην πορεία της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Μήπως, όμως, πρέπει να είμαι λίγο πιο προσεκτική τώρα που θέλω να δώσω το ίδιο σύστημα πλοήγησης στην ανιψιά μου; Θέλω πολύ η μικρή να πιστεύει ότι έχει τις ίδιες ευκαιρίες με ένα αγόρι για να γίνει αυτό που θέλει και ότι η κοινωνία θα (οφείλει να) την αντιμετωπίσει έτσι ακριβώς. Γιατί φοβάμαι ξαφνικά ότι όσο πιο δυναμική και φεμινίστρια μεγαλώνεις μια γυναίκα τόσο αυξάνεις τις πιθανότητες να αναλάβει ρόλο προστάτη (του εαυτού και της οικογένειάς της) και άλλο τόσο μειώνεις τις πιθανότητες να έχει πλάι της στο μέλλον έναν άνδρα που θα τη φροντίζει και να τη βοηθάει σε όσα κάνει; Γιατί εύχομαι ενδόμυχα να μεγαλώσω μια Ντενέρις Ταργκάριαν που παρ’ όλη τη δύναμή της δεν έχει αντίρρηση να τη σώζει μια στο τόσο ο εραστής της; (Καλησπέρα, Νταάριο Ναχάρις.)
Ζούμε σε μια εποχή όπου η πρόοδος, ο φεμινισμός και η γενναιότητα σε κοινωνικά ζητήματα εν γένει μας έχουν φέρει σε αδιέξοδα. Γυναίκες κάνουν προτάσεις γάμου (και καλά κάνουν) και συντηρούν το ζευγάρι (με ή χωρίς παιδιά) όταν οι σύντροφοί τους αδυνατούν να φέρουν τα λεφτά στο σπίτι. Είναι λες και το φεμινιστικό μανιφέστο αποδείχτηκε καθημερινός εφιάλτης για πολλές γυναίκες. Εφτασε να θεωρείται λάθος να θέλουμε από τους συντρόφους μας αυτό που εδώ και καιρό κάνουμε εμείς, δηλαδή να σώσουν την κατάσταση και, γιατί όχι, εμάς τις ίδιες. Βέβαια, ανέκαθεν υπήρχε μια αντίφαση ανάμεσα στο φεμινισμό και τη ρομαντική αγάπη, σαν να μην συμβάδιζαν αυτά τα δυο, σαν να έβαζαν τρικλοποδιές το ένα στο άλλο. Ακούμε συχνά για θυμωμένες φεμινίστριες, πεισματάρες φεμινίστριες, φωνακλούδες φεμινίστριες, ψυχρές φεμινίστριες, αδίστακτες φεμινίστριες αλλά, νομίζω, οι ρομαντικές φεμινίστριες δεν γεμίζουν ούτε πούλμαν ομάδας μπάσκετ. Είδαμε και πάθαμε να περάσουμε από τα παραμύθια όπου ο ιππότης, το βασιλόπουλο ή το κλεφτρόνι με τη χρυσή καρδιά σώζει το κορίτσι, την πριγκίπισσα ή τη βοσκοπούλα με τα χρυσά μαλλιά στα αντίστοιχα με τα κορίτσια που παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους και σώζουν τον εαυτό τους και συχνά τον όποιο «πρίγκιπά» τους. Και φτάσαμε σχεδόν απέναντι. Φτάσαμε δηλαδή να σώζουμε τους άντρες γύρω μας από τα επαγγελματικά, οικονομικά και ψυχολογικά τους προβλήματα και κανείς να μη νοιάζεται να σώσει εμάς, αφού έχουμε αποδείξει ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε όλα μόνες μας!
To μήνα που διανύουμε έκανε την εμφάνισή της μια ταινία που πολύ θα ήθελα να υπήρχε όταν μεγάλωνα. Διαβάζοντας για τη «Wonder Woman» στο Διαδίκτυο (εδώ είναι ο παράδεισος κι η κόλαση εδώ) σκοντάφτω σε άρθρο με τίτλο «Μακάρι η Wonder Woman να ήταν τόσο φεμινίστρια όσο νομίζει ότι είναι». Η αρθρογράφος Κριστίνα Καουτερούτσι, που το υπογράφει στο διαδικτυακό περιοδικό Slate, υποστηρίζει λίγο πολύ πως η Wonder Woman δεν μπορεί να είναι και τόσο φεμινίστρια όσο θα ήθελε αφενός επειδή είναι πολύ όμορφη και σέξι και αφετέρου επειδή ερωτεύεται. Εχω πάρει την ταινία πολύ προσωπικά και όχι μόνο επειδή η μεγαλύτερη σούπερ ηρωίδα από τον κόσμο των κόμικς είναι κατά κάποιο τρόπο Ελληνίδα (μία αθάνατη Αμαζόνα!), αλλά γιατί, επιτέλους, βλέπουμε μια γυναίκα που μπορεί κυριολεκτικά να κάνει τα πάντα και συνεχίζει να θέλει να έχει έναν άντρα δίπλα της στον οποίο να μπορεί να βασιστεί. «Στα γυρίσματα δεν σκεφτόμουν ότι σκηνοθετούσα μια γυναίκα, σκηνοθετούσα μια ηρωίδα», λέει η Πάτι Τζένκις, σκηνοθέτις της ταινίας, συνοψίζοντας για μένα το φεμινισμό. Είμαστε πρώτα ήρωες και μετά άνδρες ή γυναίκες, πρώτα άνθρωποι που αγαπούν και μετά δυνατά αρσενικά ή μοιραία θηλυκά ή το αντίστροφο. Και όπως και ο πιο ισορροπημένος άνδρας χρειάζεται μια γυναίκα για να τον σώσει -συχνά- από τον ίδιο του τον εαυτό, έτσι και μια γυναίκα μπορεί να είναι φεμινίστρια και να θέλει να τη σώσει ένας άνδρας. We can be heroes, και όχι μόνο για μία μέρα. Ανδρες, εμείς ξεκινήσαμε. Εσείς;
