Με τεράστιους συμβολισμούς και προεκτάσεις, τo μπλε ήταν πάντα κάτι παραπάνω από μια απόχρωση στην ιστορία της τέχνης : απέκτησε υπόσταση, μετουσιώθηκε σε υλικό, αποτύπωσε έντονα συναισθήματα, ταυτίστηκε τόσο με την μελαγχολία όσο και με την αισιοδοξία και συνδέθηκε για πάντα με τους μεγάλους εικαστικούς καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Στο βίντεο που ακολουθεί, ζητήσαμε από δύο σύγχρονες καλλιτέχνιδες να μας μιλήσουν για την δική τους εσωτερική ορμή για δημιουργία και τον τρόπο που χρησιμοποιούν τα υλικά και το χρώμα για να εκφραστούν. Η εικαστικός Κανέλλα Αράπογλου, που έχει κάνει σήμα κατατεθέν της τα μπλε τοπία με την γραμμή του ορίζοντα μεταξύ ουρανού και θάλασσας, αποκωδικοποιεί τα συναισθήματα που γεννά το χρώμα και την ανάγκη να ενσωματώνει τη φύση στα τοπία της. Ενώ η Ελληνοαιγύπτια ζωγράφος Φαρίντα Ελ Γκαζάρ αναδεικνύει μοναδικά τα χρώματα, με ιδιαίτερη αγάπη στο μπλε: “Το φως που ανάβει κοντά σε ένα παράθυρο λίγο πριν φτάσει η νύχτα είναι η μαγική ώρα που μου αρέσει… Στους πίνακες, οι γραμμές μου δίνουν την αίσθηση ενός αθώου τόπου που θα έβλεπε κανείς σε ένα όνειρο”. Βουτήξτε σε αυτή την μικρή ιστορία τέχνης πίνοντας ένα κοκτέιλ Bombay Sapphire Gin, ένα ποτό τόσο ευέλικτο, ιδανικό για κάθε μορφή πειραματισμού.
Είναι δύσκολο να φανταστούμε έναν κόσμο όπου ένα από τα πιο βασικά και απαραίτητα χρώματα κόστιζε περισσότερο και από χρυσάφι. Ομως ακριβώς αυτό συνέβαινε πριν από το 1703. Το μπλε χρώμα κόστιζε τόσο ακριβά ώστε πολλοί ζωγράφοι ζητούσαν από τους πλούσιους πελάτες του να τους το αγοράσουν προκαταβολικά. Το 1703 αυτό άλλαξε: ένα νέο μπλε ανακαλύφθηκε τυχαία στο Βερολίνο όταν ένας κατασκευαστής μπογιάς προσπαθώντας να δημιουργήσει μια παραγγελία κόκκινου χρώματος πειραματίστηκε με την οξείδωση του σιδήρου, με αποτέλεσμα η χημική αντίδραση να δώσει ένα φωτεινό μπλε.
Το επονομαζόμενο Πρωσικό Μπλε ήταν ένα από τα πρώτα σύγχρονα συνθετικά χρώματα και έχει μια ιδιαίτερη θέση στην ιστορία της ζωγραφικής, αφού πλέον άρχισε να είναι εύκολα προσβάσιμο στους καλλιτέχνες με αποτέλεσμα να γίνει εξαιρετικά δημοφιλές στην τέχνη και στη μόδα για τους επόμενους τρεις αιώνες. Το Μπλε της Πρωσίας θεωρείται η αιτία αναγέννησης της ιαπωνικής ξυλογλυπτικής τον 19ο αιώνα, η οποία επηρέασε τους ιμπρεσσιονιστές, οι οποίοι με τη σειρά τους η ενέπνευσαν τόσο πολύ τους εκπροσώπους του μοντερνισμού, σε σχέση με τη χρήση του χρώματος.
Η λίστα των ζωγράφων και εικαστικών που εκτίναξαν τη δημιουργικότητά τους με αφετηρία το μπλε και του έδωσαν νέες φόρμες είναι πολύ μεγάλη. Ενδεικτικά αναφερόμαστε σε μερικές εμβληματικές περιπτώσεις.
Ο Βαν Γκονγκ χρησιμοποιεί μπλε σε πάρα πολλά έργα του, όπως στην διάσημη Εναστρη Νύχτα του που όλοι έχουμε δει σε κάθε είδους αναπαραγωγές, σε πόστερ και σε πωλητήρια μουσείων ανά τον κόσμο.
Ο Βασίλι Καντίνσκι (1866-1944) είχε μια εκπληκτική εικαστική ευφυία και μια ξεχωριστή ευαισθησία για το χρώμα. Συνέδεσε το μπλε με τον παράδεισο, το υπερφυσικό, την αιωνιότητα και τη σιωπή. Ο εξπρεσιονιστής της αφηρημένης τέχνης υπήρξε συν-ιδρυτής της καλλιτεχνικής ομάδας “The Blue Rider” και έφερε στις δημιουργίες του την δύναμη του χρώματος και της σύνθεσης. Μπορούσε να συλλάβει το μυστήριο της ζωής και να το αναπαραστήσει μέσα από την αντίθεση των χρωμάτων και της φόρμας, όπως στο έργο του με τίτλο In Blue (1925).
Ο Πικάσο ζωγραφίζει για χρόνια αποκλειστικά με μπλε. Eτσι, με τον όρο “Μπλε Περίοδος” περιγράφουμε το έργο του Πικάσο από το 1901 έως το 1904 όταν ζωγράφιζε μονοχρωματικούς πίνακες στους τόνους του μπλε και του γαλαζοπράσινου, οι οποιοι σπάνια συμπεριλάμβαναν πιο ζεστά χρώματα. Αυτά τα έργα που φιλοτέχνησε στη Βαρκελώνη και στο Παρίσι είναι σήμερα μερικοί από τους πιο δημοφιλείς του πίνακες, αν και ήταν πολύ δύσκολο να τους πουλήσει εκείνη την εποχή, καθώς απεικόνιζαν απόκληρους, φτωχούς, λυπημένους και ήρωες του περιθωρίου. Ενας ολόκληρος κόσμος σε τόνους του ψυχρού μπλε και γαλάζιου αντανακλά και την δική του ψυχολογική κατάσταση εκείνα τα χρόνια που ακολουθούν την αυτοκτονία του στενού φίλου και συγκατοίκου του Κάρλος Κασαχέμας από ερωτική απογοήτευση. Το κοινό και οι κριτικοί που πριν από το 1901 είχαν δείξει ενδιαφέρον για το Πικάσο τώρα απομακρύνονται γιατί κανείς δεν θέλει να επενδύσει σε θέματα που υπενθυμίζουν την ζοφερή κατάσταση του κόσμου. Παρά τα δυσμενή οικονομικά του, ο Πικάσο συνεχίζει να ζωγραφίζει εικόνες απόγνωσης και μοναξιάς, συνθέτοντας μια ανεπανάληπτη σειρά έργων που συγκαταλέγονται στα αριστουργήματά του, με αποκορύφωμα το αλληγορικό έργο La Vie, ζωγραφισμένο το 1903.
Η μικρή ιστορία του μπλε που παραθέτουμε εδώ δεν θα μπορούσε φυσικά να μην περιλαμβάνει τον καλλιτέχνη στον οποίο οφείλουμε την ανακάλυψη μιας νέας απόχρωσης. Ο Iβ Κλάιν, μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της μεταπολεμικής ευρωπαικής τέχνης, δούλευε για χρόνια πάνω στις μονοχρωμίες. Για μια έκθεση του 1957 που περιελάμβανε 11 μπλε πίνακες, πάνω σε πασσάλους, χρησιμοποίησε χρωστική ουσία ουλτραμαρίνης μαζί με συνθετική ρητίνη. Το αποτέλεσμα της τεχνικής του ήταν να παραμένει η λάμψη του χρώματος. Ενα χρώμα που έγινε γνωστό αργότερα ως International Klein Blue. Ο Κλέιν δούλεψε τόσο έντονα με μονοχρωματικά έργα, πίνακες και ζωντανές performances όπως τα γυμνά μοντέλα που έβαζε να κυλιούνται πάνω σε λευκούς καμβάδες αφού βουτηχθούν σε μπλε μπογιά, ώστε, σταδιακά, το χρώμα έγινε τόσο κεντρικό στοιχείο μέχρι που έφτασε να αποτελεί το έργο τέχνης.
