Το ιστορικό της υπόθεσης είναι λίγο – πολύ γνωστό. Το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, σε συνεργασία με το Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο, διοργάνωσαν μία έκθεση στους χώρους του πρώτου, όπου εκτός των άλλων εκτέθηκε ένα έργο της καλλιτέχνιδας Γεωργίας Λαλέ. Μετά από παρέμβαση του επικεφαλής του κόμματος Νίκη στη Βουλή, Δημήτρη Νατσιού, ο οποίος έθιξε το ζήτημα την ώρα της συζήτησης του προϋπολογισμού και είπε ότι «η σημαία αλλάζει χρώμα μόνο όταν βαφτεί κόκκινη από το αίμα των αγώνων του λαού μας», ζητήθηκε από τον Υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη η αφαίρεση του εκθέματος.
View this post on Instagram
Τι είναι, όμως, αυτή η σημαία; Σύμφωνα με την περιγραφή που δίνει η ίδια η Γεωργία Λαλέ, η έκθεση στην οποία συμπεριελήφθη το έργο της αφορά στο ζήτημα των γυναικοκτονιών και της ενδοοικογενειακής βίας. Η σημαία, που μοιάζει με την ελληνική στο σχεδιασμό, έχει κατασκευαστεί από κλινοσκεπάσματα Ελληνίδων κακοποιημένων γυναικών. «Η πλειοψηφία των θυμάτων γυναικοκτονίας σκοτώνονται στα σπίτια και τα κρεβάτια τους», επισημαίνει η Λαλέ στην προσωπική της ιστοσελίδα.
Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν για την εν λόγω σημαία ή για την ακρίβεια το εν λόγω έργο τέχνης, ήταν πολλές και από τις δύο πλευρές. Ο ίδιος ο Πρόξενος της Ελλάδας που υπηρετεί στη Νέα Υόρκη δήλωσε σχετικά:
«η Τέχνη είναι έκφραση, η ελευθερία του ανθρώπου που εκφράζει την άποψή του. Εάν συμφωνούμε όλοι σε όλα δεν θα είχε νόημα ο κοινωνικός διάλογος. Εγώ θα σας πω το επιχείρημα που λέει η ίδια η καλλιτέχνης και με το οποίο συμφωνώ: Ακριβώς επειδή είναι πολύ δυνατό το σύμβολο της σημαίας, ήθελε μέσα από αυτό να περάσει ένα ισχυρό μήνυμα: Ότι πρέπει η κοινωνία να σταθεί απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα που πρέπει να παταχθούν εντελώς από την κοινότητά μας».
Η ελευθερία της τέχνης προστατεύεται ρητά από το Σύνταγμα. Τα δικαιώματα μπορεί να υπόκεινται σε περιορισμούς, οι οποίοι όμως πρέπει να φέρουν κάποια αναλογία σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό τους. Η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει την παραμόρφωση της σημαίας και τιμωρεί το αδίκημα με φυλάκιση έως 2 ετών ή χρηματική ποινή. Εδώ όμως τίθενται δύο θέματα.
Πρώτον, τι ακριβώς είναι παραμόρφωση της σημαίας; Τα ελληνικά δικαστήρια στο παρελθόν είχαν αθωώσει τον Τζίμη Πανούση, ο οποίος είχε χρησιμοποιήσει ένα σφυροδρέπανο πάνω στην ελληνική σημαία, με σκοπό να προωθήσει μία παράστασή του. Τον αθώωσαν, διότι επιδίωκε εμπορικό σκοπό. Αλλά πριν φτάσουμε στη νομολογία, ας αναλογιστούμε τι άλλο μπορεί να θεωρηθεί παραμόρφωση της σημαίας. Όταν το 2004 και το 2005 η ελληνική σημαία κοσμούσε εκατοντάδες ρούχα και αξεσουάρ που κυκλοφορούσαν στην αγορά από διάφορα brands – και όχι μόνο από το επίσημο merchandising των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 – δεν φάνηκε να ενοχλείται κανείς. Η παγιέτα δηλαδή πάνω στη σημαία είναι εντάξει, ενώ το σεντόνι που συμβολικά χρησιμοποιήθηκε για ένα έργο τέχνης με συγκεκριμένο σκοπό αποτελεί παραβίαση του ποινικού κώδικα;
Δεύτερον, σε περίπτωση που οποιοσδήποτε αισθανθεί ότι προσβάλλεται από την – υποστηριζόμενη – παραμόρφωση εθνικού συμβόλου, από τον εισαγγελέα μέχρι οποιονδήποτε Έλληνα πολίτη, έχει δικαίωμα να ζητήσει προστασία από τα αρμόδια δικαστήρια. Και στην προκειμένη περίπτωση, λοιπόν, οποιοσδήποτε θέλει να αποσυρθεί το εν λόγω έργο τέχνης από την έκθεση του Ελληνικού Προξενείου, έχει δικαίωμα να προσφύγει στη δικαιοσύνη και μάλιστα να ακολουθήσει τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων ή ακόμα και της προσωρινής διαταγής, αν θεωρεί πως το έννομο αγαθό που προσβάλλεται με τη ροζ σημαία βαραίνει τόσο πολύ, που χρίζει άμεσης προστασίας. Εδώ δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Ο Υπουργός Εξωτερικών ζήτησε την απόσυρσή του και το έργο κατέβηκε διότι η εντολή της απόσυρσης κατέφτασε στο Προξενείο από τον πολιτικό προϊστάμενο του προξένου.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε στα δύο μέτρα και δύο σταθμά με τα οποία κρίνεται και το ζήτημα της «ιερότητας» της σημαίας, όπως τέθηκε από τον Δημήτρη Νατσιό. Ο ίδιος δηλαδή και η παράταξή του δεν θα είχαν πρόβλημα αν σε κάποια έκθεση ανέβαινε η ματωμένη σημαία του Πολυτεχνείου; Ή η ελληνική σημαία πρέπει να λερωθεί από το αίμα συγκεκριμένων ανθρώπων, συγκεκριμένης ιδεολογίας, ώστε να αλλάξει «νομότυπα» το χρώμα της;
Στην περίπτωση του εκθέματος της Γεωργίας Λαλέ, με τους χειρισμούς που πραγματοποιήθηκαν, χάθηκε εντελώς το νόημα που ήθελε να περάσει στο κοινό η καλλιτέχνιδα. Η ίδια δηλωσε χαρακτηριστικά: «Το μόνο σχόλιο που μπορώ να κάνω αυτή την στιγμή είναι: Λυπάμαι που παρερμηνεύτηκε το έργο μου. Τα θύματα γυναικοκτονίας και ενδοοικογενειακής βίας είναι ήρωες στον αγώνα για το δικαίωμα στην ζωή και την ελευθερία στην Ελλάδα και παγκοσμίως».
Γιατί τέτοια σπουδή ως προς το κατέβασμα ενός έργου τέχνης; Ποιος προσβλήθηκε πραγματικά και με ποιον τρόπο; Αυτό που συνέβη δημιουργεί ένα προηγούμενο πάνω στο οποίο μπορεί να βασιστούν ακραία στοιχεία και να επικαλούνται το νόμο μόνο όταν κάτι δεν είναι του γούστου τους ή της ιδεολογίας τους, επιτυγχάνοντας έτσι την άμεση παραβίαση του δικαιώματος της έκφρασης και της τέχνης. Αν δεν θέλουμε να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση πρέπει να μιλήσουμε όλοι, τώρα. Κι αν κάποιοι έχουν τύψεις επειδή δεν έχουν κάνει τίποτα επί της ουσίας για το ζήτημα των γυναικοκτονιών, ας ασχοληθούν με αυτές και όχι με τα έργα τέχνης που αναδεικνύουν το πρόβλημα.
Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Δημόσιο προφίλ Instagram.com/ georgia_lale_studio
