«Δεν μπορεί έτσι στα καλά καθούμενα». «Θα πρέπει να της πήρε το σύντροφο». «Ποιος ξέρει τι της έκανε». Άπειρα ήταν τα σχόλια αυτού του ύφους και της λογικής στο άκουσμα της είδησης για την επίθεση με βιτριόλι σε βάρος μιας γυναίκας από μια άλλη με αφορμή που ακόμα δεν έχει διευκρινιστεί απόλυτα. Παρ’ όλα αυτά, τα συμπεράσματα βγήκαν πολύ εύκολα και μοιράστηκαν στα social με τη γνωστή γενναιοδωρία που κάποιος συνήθως σκορπά αυτό που δεν του κοστίζει τίποτα.
H γενική ιδέα είναι όχι ακριβώς «ναι μεν αλλά», αλλά μια απόχρωση του γκρι, που δεν καταδικάζει ορθά κοφτά μια πράξη που είναι ασυγχώρητα εγκληματική, ανατριχιαστικά μοχθηρή και πέρα για πέρα αδικαιολόγητη. Δεν είναι ότι δίνουν ελαφρυντικά στη δράστη – ευτυχώς, αυτά είναι για τα δικαστήρια, τα κανονικά, όχι αυτά που στήνονται από αυτόκλητους ελεγκτές χαρακτήρα και τρόπου ζωής του όποιου θηλυκού θύματος που σε περίπτωση που δεν περνάει τον πήχη τους χάνει αυτομάτως και το δίκιο του. Όχι, δεν τη δικαιολογούν, αλλά κάπως, λίγο σαν να την καταλαβαίνουν (που είναι μια άλλη, τεράστια κουβέντα) και σίγουρα, πάντως, δεν ξαφνιάζονται. Κάτι θα έγινε και θα έχασε το μυαλό της και αυτό το κάτι περιλαμβάνει έναν άνδρα στη μέση.
Είναι που, δυστυχώς, έχουμε μάλλον συνηθίσει το κλισέ της τρελής πρώην. Μετά από άπειρη πλύση εγκεφάλου από το στερεότυπο που επαναλαμβάνεται διαρκώς στη δημόσια σφαίρα, είναι σαν να έχουμε συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι μια απατημένη ή πρώην σύντροφος έχει εξαιρετικά μεγάλες πιθανότητες να χάσει τελείως τα λογικά της, να δηλώσει παραίτηση από την πολιτισμένη συμπεριφορά, ακόμα και να γίνει, γιατί όχι, δημόσιος κίνδυνος. Από τον ιστορικής πλέον σημασίας χαρακτήρα της Γκλεν Κλόουζ στην «Ολέθρια σχέση», που αν χρειαστεί μαγειρεύει το κατοικίδιο εκείνου που την άφησε, μέχρι την Τέιλορ Σουίφτ, που χαρακτηρίστηκε «τρελή πρώην» επειδή έγραφε τραγούδια για τους χωρισμούς της, με βιντεοκλίπ όπου διάφορες απατημένες σπάνε με ρόπαλο το αυτοκίνητο του προδότη, ο θυμός μιας αδικημένης γυναίκας είναι για τα σενάρια, τους στίχους και τα Μέσα μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για ψυχαγωγία.
Φυσικά και οι γυναίκες δεν αντιδρούν πάντα κόσμια σε ένα χωρισμό, όπως δηλαδή και οι άνδρες. Παρ’ όλα αυτά δεν φαίνεται να γελάμε εξίσου με ιστορίες για τρελούς πρώην, ίσως επειδή η ποπ κουλτούρα δεν διαθέτει παρόμοια καρικατούρα. Πολλούς άνδρες τους χωρίζουν οι σύντροφοί τους και αρκετοί από αυτούς αντιδρούν στην απόρριψη με τρόπους που κυμαίνονται από το υπερβολικό και το γελοίο μέχρι το επικίνδυνο, αλλά δεν γυρίζονται ταινίες όπου, π.χ., πετούν ζωντανούς καρχαρίες στα παράθυρα του σπιτιού της άκαρδης που τους εγκατέλειψε, όπως έκανε η Ούμα Θέρμαν στo «My Super Ex Girlfriend» (σούπερ ηρωίδα μεν, απελπισμένη δε). Οπως αναφέρει το βιβλίο της Σέντι Ντόιλ Trainwreck: The Women we Love to Hate, Mock and Fear, το 87% όλων των stalkers είναι άνδρες – και όταν τα θύματα είναι γυναίκες, το 62% εξ αυτών πρόκειται για πρώην συζύγους ή συντρόφους τους, ενώ μια νοερή αναδρομή στα εγκλήματα πάθους των τελευταίων μόνο ετών δίνει την απάντηση στο ποιος δικαιούται την ταμπέλα του τρελού πρώην και ποιος όχι.
Μια γυναίκα που έπειτα από ένα χωρισμό προσπαθεί να βρεθεί κοντά στον πρώην της είναι απελπισμένη, όταν το κάνει ένας άνδρας είναι γλυκούλης. Στο «Say Anything» o Τζον Κιούζακ που στήνεται επίμονα με το κασετόφωνό του έξω από το σπίτι της πρώην του είναι τρυφερός και ευαίσθητος, στην «Ολέθρια σχέση» αυτή που στήνεται έξω από το σπίτι του πρώην της θέλει να τους σφάξει όλους. Στο «Twilight» ο Εντουαρντ παρακολουθεί την Μπέλα όταν κοιμάται στο δωμάτιό της επί μήνες και είναι μια γλυκιά χειρονομία, όχι (ένας ακόμα) λόγος να πάθεις ανακοπή. Αν το έκανεμία μια κινηματογραφική ηρωίδα, θα ακολουθούσαν ασφαλιστικά μέτρα, όχι γάμος.
Τα διπλά στάνταρ ισχύουν και στον εκτός οθόνης, τον πραγματικό κόσμο. Η τρελή πρώην είναι αυτή που τηλεφωνεί συχνά, στέλνει αμέτρητα μηνύματα, κλαίει πολύ, είναι θυμωμένη, ζητάει εκδίκηση, ζηλεύει τη νυν, ονειρεύεται επανασύνδεση και γενικώς δεν δέχεται την απόρριψη σαν διακοσμητικό φυτό, όπως ιδανικά θα βόλευε εκείνον που τη φορτώνει με το άκυρο. Οι άνδρες θέλουν να την αποφύγουν, οι γυναίκες να μη γίνουν σαν κι αυτή. Εστω και αν καταλήγουμε να αποκαλούμε τρελές ακόμα και τις γυναίκες που δείχνουν αισθήματα όταν τις απορρίπτουν και απλώς γράφουν στο Messenger μεθυσμένες και δεν στέλνουν ψόφιες γάτες στον πρώην τους με το ταχυδρομείο. Η ταμπέλα της τρελής έχει ιδιαίτερη δύναμη: είναι μια καταδίκη μεν, αόριστη δε, και πατάει στις υπάρχουσες προκαταλήψεις για το γυναικείο συναισθηματισμό.
Επιπλέον, το στερεότυπο της τρελής πρώην δεν εξυπηρετεί μόνο τις μισογύνικες αντιλήψεις σε ό,τι αφορά το όποιο γυναικείο δυσάρεστο συναίσθημα που προφανώς πρέπει να αποφεύγεται σαν την πανούκλα. Βασίζεται -και δυστυχώς τη διαιωνίζει- στην ιδέα ότι δύο γυναίκες είναι πάντα αντίπαλες για την καρδιά ενός άνδρα και κάπως έτσι όλες έχουμε ακούσει για την τρελή πρώην κάποιου συντρόφου μας, κουνώντας το κεφάλι με συγκατάβαση για τα βάσανά του – ενώ πιθανότατα είμαστε εμείς η τρελή για την καινούρια σχέση κάποιου πρώην μας, γιατί κάπως πρέπει να συντηρούνται οι φαύλοι κύκλοι.
Στον πραγματικό κόσμο, «τρελή πρώην» είναι ο κωδικός που χρησιμοποιούν πολλοί άνδρες για να περιγράψουν μια γυναίκα που εξέφρασε τα αισθήματά της με τρόπο που δεν τους άρεσε. Σε έναν ιδανικά πατριαρχικό κόσμο οι σχέσεις θα άρχιζαν και θα τελείωναν όπως και όποτε εκείνοι θέλουν: οι γυναίκες θα εξαφανίζονταν αδιαμαρτύρητα όταν δεν ήταν πλέον επιθυμητές. Ευτυχώς, δεν ζούμε σε έναν ιδανικά πατριαρχικό κόσμο, οπότε είναι κρίμα να αποκαλούμε εύκολα τρελές τις γυναίκες που το επιβεβαιώνουν. Και είναι ακόμα μεγαλύτερο κρίμα με τον ίδιο χαρακτηρισμό να δικαιολογούμε μοχθηρά εγκλήματα από γυναίκες που νομίζουν ότι ο κόσμος που δεν έχει τις ίδιες ως κέντρο είναι ένας κόσμος που δεν αξίζει να υπάρχει.
