«Και να κάνεις σεξ όσο πιο πολύ μπορείς». «Με τον άνδρα μου;», ρώτησε ο 40χρονος εαυτός μου, ήδη παντρεμένος με δύο παιδιά. «Με όποιον θέλεις». «Τι εννοείς;». «Με όποιον σου αρέσει», ήταν τα λόγια που μου είπε η ώριμη σε ηλικία ψυχοθεραπεύτριά μου καθώς με αποχαιρετούσε στην τελευταία μας συνεδρία, αν και καμιά από τις δυο μας δεν ήξερε τότε ότι δεν θα συνέχιζα και ότι εκείνη τη μέρα θα ένιωθα ότι αποφοιτούσα. Μετά από δύο χρόνια κατάδυσης σε ό,τι είχα μέσα μου, αναδρομής σε απωθημένες αναμνήσεις και επεξεργασίας τραυμάτων, η συμβουλή ήταν απλή: να κάνω σεξ με όποιον θέλω. Οτι δηλαδή όσο και να αναμασάω τα παιδικά μου χρόνια για να βγάλω άκρη στο παρόν μου, το αληθινό φάρμακο είναι μια πλούσια σεξουαλική ζωή.
Στην πράξη, βέβαια, μια τέτοια συμπεριφορά δημιουργεί πολύ περισσότερα προβλήματα απ’ όσα λύνει. Καθώς δεν έχει εφευρεθεί ακόμα ο σύζυγος που θα πει «ναι, αγάπη μου, να κοιμηθείς όπου θέλεις απόψε», η πλούσια ερωτική δραστηριότητα μιας παντρεμένης μητέρας σημαίνει ψέματα, απιστία, προδοσία, απογοήτευση, ανεξίτηλα τραύματα στον κορμό του δέντρου της οικογένειας. Ποια γυναίκα είναι τόσο σκληρή ώστε να πονέσει αυτούς που αγαπάει; «Οχι εγώ», είναι η απάντηση. Δεν χρειάζεται να πληγωθεί κανείς, υποστηρίζει η Ηθική πόρνη (TheEthicalSlut: APracticalGuidetoPolyamory, OpenRelationshipsandotherAdventures) της οικογενειακής θεραπεύτριας Ντόσι Ιστον και της σεξοθεραπεύτριας Τζάνετ Χάρντι. «Ηθική πόρνη μπορεί να είναι ένα άτομο που έχει τη δύναμη να ζήσει σύμφωνα με την αρχή ότι το σεξ είναι ωραίο και η ευχαρίστηση μας κάνει καλό, ενώ συγχρόνως δεσμεύεται να το πράξει αυτό με έναν ηθικό και τίμιο τρόπο και όχι με τη μορφή εξαπάτησης». Δύσκολο.
Ο μύθος της μονογαμίας
«Οι πεποιθήσεις μας σχετικά με τον παραδοσιακό γάμο χρονολογούνται από τις αγροτικές κοινωνίες, όταν ο άνθρωπος παρήγαγε μόνος του ό,τι έτρωγε, φορούσε ή χρησιμοποιούσε και οι διευρυμένες οικογένειες ήταν απαραίτητες για να γίνουν όλες αυτές οι εργασίες ώστε κανείς να μην πεθάνει από την πείνα. Ο γάμος ήταν μια επαγγελματική πρόταση. Οταν μιλάμε για τις παραδοσιακές αρετές της οικογένειας, σε αυτή τη μορφή αναφερόμαστε. Είναι φανερό ότι σήμερα αυτό το είδος κοινωνικής οργάνωσης δεν είναι αναγκαίο για την επιβίωση, οπότε μοιάζει ξεπερασμένο να μιλάμε για τις οικογενειακές αξίες μιας οικογένειας που δεν υπάρχει πια», λέει η Ηθική πόρνη.
Επιπλέον, σε εκείνη την κουλτούρα ο έλεγχος της σεξουαλικής συμπεριφοράς δεν ήταν το ζητούμενο. Η ανάγκη για χειραγώγησή της ήρθε αρκετά αργότερα και φαίνεται να συγγενεύει ιδεολογικά με την άνοδο των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Σε διαλέξεις του στην εποχή των ναζί στη Γερμανία, ο παππούς της Ψυχολογίας Βίλχελμ Ράιχ εξηγούσε ότι η καταπίεση της σεξουαλικότητας ήταν ουσιώδης για μια απολυταρχική διακυβέρνηση. Χωρίς την επιβολή σεξουαλικών ηθών, έλεγε, οι άνθρωποι θα ήταν απελευθερωμένοι από ντροπή και θα εμπιστεύονταν το προσωπικό τους αισθητήριο για το τι είναι σωστό και τι λάθος. Ισως αν μας ανέτρεφαν χωρίς ενοχές για τις επιθυμίες μας να νιώθαμε πιο ελεύθεροι με περισσότερους τρόπους πέρα από τον ερωτικό.
Ομως δεν μας μεγαλώνουν έτσι. Στην πράξη μας ταΐζουν με το ιδανικό της μονογαμίας από πολύ νωρίς, από τότε που φοράμε νυφικό στην Barbie ή ντυνόμαστε παρανυφάκια-κουκλάκια ζωγραφιστά για το γάμο της θείας. Πολύ συνειδητά ψάχνουμε τον έναν, βρίσκουμε κάποιον που μοιάζει να ταιριάζει στο ρόλο και ορκιζόμαστε αιώνια πίστη. Οχι από επιλογή, αλλά επειδή έτσι μάθαμε. Το βέβαιο είναι ότι μια μέρα θα βρεθούμε σε ένα σταυροδρόμι: θα συνειδητοποιήσουμε το αυτονόητο, ότι ο σύντροφός μας δεν μπορεί να ικανοποιήσει όλες μας τις ανάγκες. Ή θα νιώσουμε να μας ελκύει ένα άλλο πρόσωπο. Οπότε υπάρχουν τρεις επιλογές: 1) Αρνούμαστε την επιθυμία. Ο μηχανισμός αυτός κρύβει τα συναισθήματα κάτω από το χαλί. Εχουμε μείνει πιστές, αλλά αυτά σιγοκαίνε και οδηγούν σε απόρριψη, θυμό και αποσύνδεση από τον σύντροφο. 2) Ενδίδουμε στην επιθυμία. Η μόνη μας επιλογή είναι η απιστία, η οποία με τη σειρά της οδηγεί στην εξαπάτηση και την προδοσία. 3) Ικανοποιούμε την επιθυμία. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν τελειώσουμε την τρέχουσα σχέση και ξεκινήσουμε μια άλλη με το νέο πρόσωπο. Ονομάζεται μονογαμία κατά συρροή. Ή και φαύλος κύκλος, αφού πάλι θα βρεθούμε σε αποκλειστική σχέση.
Οι ανοιχτές σχέσεις
Πρακτικά δεν υπάρχει άλλη επιλογή, όμως καμία από αυτές τις τρεις δεν εγγυάται ότι θα νιώθουμε πιο ευτυχισμένες – μόνο για το αντίθετο μπορεί να είμαστε βέβαιες. Γιατί όλες ενέχουν πόνο και σίγουρα κάποιος θα πληγωθεί, εμείς ή οι άλλοι. Θεωρητικά, ωστόσο, υπάρχουν διέξοδοι αρκεί να τινάξουμε από πάνω μας τον ψυχαναγκασμό της μονογαμίας. «Εκείνοι που υιοθετούν τη μη μονογαμία ξεκινούν με μια σταθερή παραδοχή: ότι ένας σύντροφος δεν μπορεί να καλύψει όλες τους τις ανάγκες και ότι μπορεί να θέλουν να κάνουν σεξ ή να έχουν σχέση με άλλους παρτενέρ», λέει το βιβλίο-οδηγός για ανοιχτές σχέσεις OpeningUp. «Αντί όμως να κρύβονται, δρουν φανερά. Μιλούν ειλικρινά για το τι θέλουν, αντιμετωπίζουν τους φόβους τους και τους φόβους των άλλων και βρίσκουν τον τρόπο να ανταποκριθούν στην επιθυμία τους χωρίς υποκρισία. Δεν περιορίζουν το φλερτ, το σεξ ή την παρέα σε ένα πρόσωπο. Πιστεύουν ότι μπορεί κανείς να τα έχει όλα αυτά με διάφορους συντρόφους και λειτουργούν με έναν κώδικα ηθικής και υπευθυνότητας».
Δεν υπάρχουν σενάρια ή οδηγίες για τις ανοιχτές σχέσεις. «Οι άνθρωποι που βρίσκονται μέσα σε αυτές πρέπει να εφεύρουν τη δική τους συντροφικότητα. Οταν τα δεδομένα αλλάξουν, μπορούν να επαναδιαπραγματευτούν τους όρους ή να αποχωρήσουν». Οσο όμως ιδανική και αν ακούγεται μια τέτοια ελευθερία, όσο και αν θα τη θέλαμε για τον εαυτό μας, να θυμόμαστε ότι θα πρέπει να την προσφέρουμε και στον άλλον. Πώς είναι δυνατόν όμως να μη ζηλεύει κανείς το σύντροφό του, να μη νιώθει απόρριψη όταν εκείνος προτιμάει άλλον παρτενέρ, να αντέχει να τον βλέπει ευτυχισμένο σε μια παράλληλη σχέση; Οχι στη Σουηδία, στον υπόλοιπο κόσμο.
Το πράσινο τέρας
Για την Ηθική πόρνη το συχνότερο εμπόδιο στο δρόμο προς την απελευθέρωση είναι η ζήλια. Μόνο που δεν πρόκειται γι’ αυτό που νομίζουμε. «Να ξεκαθαρίσουμε ότι η ζήλια δεν είναι συναίσθημα. Μπορεί να κρύβει από πίσω οργή, μίσος, θλίψη. Η ζήλια είναι η ομπρέλα που καλύπτει την πλατιά γκάμα των συναισθημάτων που νιώθουμε όταν ο σύντροφός μας δημιουργεί ερωτική σύνδεση με κάποιο άλλο πρόσωπο. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια έκφραση ανασφάλειας, του φόβου ότι θα μας εγκαταλείψει, θα μας απορρίψει, θα αποδειχθούμε ανεπαρκείς, θα συγκριθούμε και θα φανούμε υποδεέστερες. Η ζήλια μας μπορεί να βασίζεται στην τάση μας να θεωρούμε τον άλλον ιδιοκτησία μας ή σε ένα απωθημένο να είμαστε πάντα οι καλύτερες ή σε κάποια άλλη ανάγκη που έχει καταχωνιαστεί στο ασυνείδητο και φωνάζει να ακουστεί». Αν βρούμε τι κρύβεται πίσω της, ποιον φόβο μας καλύπτει η ζήλια, τότε αυτή χάνει τη δύναμή της κι εμείς στρεφόμαστε στον φόβο που την πυροδοτεί. Για να ανακαλύψουμε ότι κανένας φόβος δεν είναι πιο δυνατός από εμάς.
Η Ντόσι, η μία από τις δύο συγγραφείς της Ηθικήςπόρνης, όταν ήρθε αντιμέτωπη με τη ζήλια της καταλήφθηκε από ένα δυσάρεστο αίσθημα ανασφάλειας συνοδευόμενο από πεποιθήσεις του τύπου «κανείς δεν θα με αγαπήσει ποτέ γιατί δεν το αξίζω». Το συνειδητοποίησε αυτό συγχρόνως με τα πρώτα βήματά της στο φεμινισμό (σήμερα είναι ακτιβίστρια) και το χρησιμοποίησε για να χτίσει ένα γερό οικοδόμημα αυτοεκτίμησης που δεν χρειάζεται αναγνώριση από κάποιον άλλον για να ισχύει και που κανείς δεν μπορεί να της το πάρει. Η ιστορία της δείχνει επιπλέον πως ένας τέτοιος πυρήνας ασφάλειας μπορεί να είναι χρήσιμος σε όλες τις εκφράσεις της γυναικείας προσωπικότητας, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι στον ερωτικό τομέα.
Ομως και στο σεξ είναι σημαντική η αυτοπεποίθηση. Το πρώτο που σκέφτεται ένας απατημένος σύντροφος, άνδρας ή γυναίκα, είναι «προφανώς δεν είμαι αρκετά καλός στο κρεβάτι». Εδώ όμως οι ηθικές πόρνες γίνονται έξαλλες. «Οι σεξουαλικές επιδόσεις δεν είναι μετρήσιμες. Δεν μπορούμε να κατατάσσουμε τους ανθρώπους ανάλογα με το ποιος είναι πιο επιθυμητός ή κάνει το καλύτερο σεξ. Θέλουμε να ζούμε σε έναν κόσμο όπου ο ερωτισμός του καθενός έχει αξία μόνο για τον ίδιο, όχι για να γίνεται αντικείμενο μέτρησης και σύγκρισης με πρότυπα που δεν έχουν σχέση με την προσωπική του ευχαρίστηση. Αν θέλει κάποιος να προσθέσει κάτι στην γκάμα της σεξουαλικής του συμπεριφοράς μπορεί να το κάνει για την απόλαυσή του, όχι για να δείξει πόσο ικανός ή ταλαντούχος είναι στις συνευρέσεις. Ο φόβος να αποδειχθεί κανείς σεξουαλικά ανεπαρκής μπορεί να οδηγήσει σε βαθύ και σοβαρό τραύμα. Να είστε όμως βέβαιες ότι σε μια μη μονογαμική ζωή θα είστε τόσο πλούσιες σε εμπειρίες τους ώστε δεν θα χρειάζεται πια να κρίνετε τον εαυτό σας σε σχέση με ένα μόνο πρόσωπο. Θα έχετε δική σας άποψη για τη σεξουαλικότητά σας. Οι μεγάλοι εραστές γίνονται, δεν γεννιούνται».
