Στο κύκνειο λογοτεχνικό άσμα του Roberto Bolaño, με τίτλο 2666, η αφήγηση περιστρέφεται, μεταξύ άλλων, γύρω από τη βία, την κουλτούρα του βιασμού και τo σκληρό θάνατο που βίωσαν εκατοντάδες γυναίκες από τη μυθιστορηματική πόλη Santa Teresa. Η ιστορία αυτή βασίστηκε σε γυναικοκτονίες που έχουν συμβεί σε μια υπαρκτή πόλη του Μεξικού, το Juárez. Η ανατριχιαστική ιστορία των δολοφονημένων γυναικών του Juárez έχει απασχολήσει πολλές φορές το σινεμά και την τηλεόραση. Αρκετά ντοκιμαντέρ προσπάθησαν να περιγράψουν την κατάσταση που επικρατούσε στην πόλη από τις αρχές των 90s ως τα μέσα των 00s, κάνοντας για πρώτη φορά γνωστή την κατάσταση σε όλο τον κόσμο. Δυστυχώς, οι γυναικοκτονίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα, με τις αστυνομικές και δικαστικές αρχές να μη βρίσκονται καν στο στόχαστρο της κοινής γνώμης: αφού στην πόλη κάνουν κουμάντο οι ναρκέμποροι, αυτά θα συμβαίνουν. Αν γενικεύσουμε αυτή τη «συλλογιστική», που έχει επικρατήσει στην κοινή γνώμη ως προς τέτοια μέρη με μεγάλα ποσοστά εγκληματικότητας, έχουμε την απάντηση-«αιτιολογία» για όλες τις γυναικοκτονίες και τα αποτελέσματα της κουλτούρας της βίας και του βιασμού, παντού στον κόσμο και πάντα. Μέχρι και στην Κω.
«Η βία είναι κουλτούρα: δεν έχει περιορισμό εθνικότητας, θρησκείας, ηλικίας, εμφάνισης, μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου. Καθε διάκριση στη βία, είναι επιπλέον βία. Μας εξοικειώνει με αυτήν, στρογγυλεύοντάς την για να είναι πιο ανεκτή. Δεν υπάρχουν “καλοί”, “όμορφοι”, “με πάθη”, “με άρρωστη ζήλεια”, “που δεν εχουν δώσει δικαιώματα”, “οικογενειάρχες”,” φτωχοί μετανάστες”. Η βία είναι βία. Οταν δε, βασίζεται στην υπεροχή της σωματικής βίας, εις βάρος αλλου (παιδιά, ασθενείς, γυναίκες), είναι η ειδεχθέστερη», αναφέρει στην επαγγελματική της σελίδα στο Facebook η σύμβουλος ψυχικής υγείας Ειρήνη Λιάγκα. Ίσως να είναι πιο πιθανό ένας άνθρωπος που έχει εγκληματίσει στο παρελθόν να γίνει υπότροπος και να διαπράξει κάποιο βίαιο έγκλημα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή κατά της ζωής. Υπάρχει, όμως, και κάτι πιθανότερο: η βία της κουλτούρας να βρίσκεται μέσα σε καθέναν μας, ίσως γιατί έτσι μάθαμε από παιδιά. Ακόμα και όταν οι ίδιοι δεν είμαστε βίαιοι, πολλές φορές κάνουμε τα στραβά μάτια απέναντι στην όποια βία ασκεί ο διπλανός μας, ειδικά αν διαθέτει κάποια ιδιότητα η οποία στο μυαλό μας «αιτιολογεί» τη συμπεριφορά του. Είναι κάτι σαν τη φράση «boys will be boys». Μια ηλίθια δικαιολογία που δίνει carte blanche συμπεριφοράς στον οποιονδήποτε άνδρα, σε όποια ηλικία κι αν βρίσκεται, να κάνει του κεφαλιού του.
Η κουλτούρα του βιασμού, σύμφωνα με τη συγγραφέα Roxane Gay αναφέρεται σε ένα σύστημα καθημερινότητας στο πλαίσιο του οποίου η κρίσιμη ερώτηση δεν είναι το εάν μια γυναίκα θα γίνει θύμα κάποιου τύπου σεξουαλικής βίας, αλλά το πότε θα συμβεί αυτό. Με αφορμή τις δεκάδες γυναικοκτονίες που έχουν συμβεί στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, καθώς και το κίνημα #metoo με όλα τα παρακλάδια του, έγινε αισίως ευρύτερα αντιληπτό πως αυτός ο ορισμός της κουλτούρας του βιασμού είναι η πραγματικότητα και όχι η υπερβολή στα γραπτά μιας γυναίκας που μελετά έμφυλα ζητήματα εδώ και χρόνια.
Η Αναστάζια Ρουμπίνσκα, μια γυναίκα πολωνικής καταγωγής, 27 ετών, βρέθηκε δολοφονημένη σε μια περιοχή της Κω, μετά από πολλές ημέρες έρευνας σε όλο το νησί. Το σώμα της βρισκόταν τοποθετημένο σε μια σακούλα σκουπιδιών, ήταν τυλιγμένο με ένα σεντόνι, και έφερε σημάδια στραγγαλισμού. Η Αναστάζια φαίνεται πως συνάντησε έναν αλλοδαπό κάτοικο του νησιού, ο οποίος – σύμφωνα με τα δεδομένα που γνωρίζουμε ως τώρα – την πήγε στο δωμάτιό του και τη βίασε. Κατόπιν, ίσως με βοήθεια, ίσως και όχι, τη σκότωσε και φρόντισε να κρύψει το πτώμα. Ο άνδρας έχει συλληφθεί και ανακρίνεται, ενώ οι αρχές προσπαθούν να συνθέσουν το χρονολόγιο της εγκληματικής ενέργειας. Από τη στιγμή που μαθεύτηκαν οι πρώτες λεπτομέρειες σχετικά με τη χώρα καταγωγής του φερόμενου ως δράστη, αρχίσαμε να ακούμε και να διαβάζουμε για την ιδιότητά του ως «λαθρομετανάστη» και το πώς αυτό ήταν το σημαντικό στοιχείο σε όλη την ιστορία, αυτό επισφράγιζε την ενοχή του, αυτό ήταν που έπρεπε να μας κάνει έξαλλους και όχι το γεγονός ότι ένας οποιοσδήποτε άνδρας μπορεί να επιτίθεται όποτε θέλει σε μια οποιαδήποτε γυναίκα με σκοπό να τη βιάσει και, στη συνέχεια, τη σκοτώνει.
Στην περίπτωση της Αναστάζια, όπως δυστυχώς και σε όλες τις περιπτώσεις γυναικοκτονιών, αυτό που φταίει είναι η κουλτούρα της βίας, την οποία ο δράστης φέρεται να έχει ενστερνιστεί και να την κάνει πράξη απέναντι σε μια γυναίκα, διότι πολύ απλά, μπορεί. Ο έμφυλος παράγοντας είναι καθοριστικός του αποτελέσματος σε κάθε τέτοια περίπτωση, όσο κι αν θέλουν να το αρνούνται κάποιοι, όσο κι αν προσπαθούν να τα ρίξουν στην «κατωτερότητα» κάποιων πολιτισμών, που παρουσιάζουν έλλειψη σεβασμού απέναντι στις γυναίκες. Ακόμα και στις θρησκείες, το έμφυλο στοιχείο είναι αυτό που καθορίζει, αλλού περισσότερο κι αλλού λιγότερο, τη συμπεριφορά αυτών που γράφουν τους κανόνες για τη γυναίκα και τη θέση της στον σπίτι και την κοινωνία. Είναι το προφανές, κι εμείς ακόμα πρέπει να το εξηγούμε, να το συζητάμε και να κάνουμε «κύκλους» γύρω του, διότι κάποιοι αρνούνται να αποδεχτούν πως και εκείνοι σκέφτοναι με βάση την κουλτούρα της βίας.
Θα μιλήσουμε πολύ ωμά. Αυτή ήταν «η σειρά της Αναστάζια». Ήταν το δικό της «πότε», σύμφωνα με τη Roxanne Gay. Και το θέτουμε έτσι, όχι επειδή έχουμε εξαχρειωθεί εμείς ως γυναίκες, που ακούμε διαρκώς να συμβαίνουν τέτοια ή παραπλήσια περιστατικά ανά τον κόσμο και κοιτάμε πίσω μας στο δρόμο από το πρωί ως το βράδυ μη και μας ακολουθεί κανείς. Το λέμε ωμά, μήπως το καταλάβουν αυτοί που θεωρούν ότι δηλώνοντας απλώς σύμμαχοι δικοί μας, μπορούν να βλέπουν τη βία μόνο από την πλευρά που τούς συμφέρει. Και να λένε «αχ οι καημένες οι γυναίκες», χωρίς να κάνουν τίποτα επί της ουσίας για να αποτινάξουν από πάνω τους οτιδήποτε είναι κομμάτι της κουλτούρας της βίας και του βιασμού και παραμένει μέσα στην καθημερινότητά μας. Οι ίδιοι είναι που θα αποκαλέσουν την Αναστάζια «αδικοχαμένη καλλονή», λες κι αν ήταν άσχημη δε θα είχε το ίδιο ειδικό βάρος το έγκλημα του οποίου έπεσε θύμα. Αυτοί, επίσης, θα σπεύσουν να πατήσουν κλικ στην «είδηση» κάθε αντίστοιχης υπόθεσης που θα γράφει ότι η κοπέλα ήταν συνοδός πολυτελείας. Ή που θα πουν ότι «τα ήθελε», αλλιώς «γιατί πήγε μαζί του στο σπίτι του»;
Σταματήστε να κάνετε τα στραβά μάτια στην ολότητα του προβλήματος αγνοώντας επιμέρους στοιχεία της κουλτούρας της βίας, γιατί το μόνο που καταφέρνετε είναι η συνέχισή της. Ζούμε σε ένα παγκόσμιο Juárez, απλά οι πιο τυχερές από εμάς έχουν τα σπίτια και τις δουλειές τους σε πιο «ασφαλείς γειτονιές», σε σχέση με άλλες.
