Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή μόλις υποδέχτηκε το πρώτο αφιέρωμα που διοργανώνεται στην Ελλάδα στο κίνημα του νεοϊμπρεσιονισμού, εστιάζοντας στην περιοχή της Μεσογείου. Με τίτλο «Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου» και υπό την αιγίδα του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού, μόλις εγκαινιάστηκε (10/01) και θα διαρκέσει έως τις 7 Απριλίου του 2024.
Ο χώρος περιοδικών εκθέσεων του μουσείου γέμισε με έργα των Paul Signac, Henri-Edmond Cross, Maximilien Luce, Théo van Rysselberghe, Henri Matisse, Henri Manguin και Louis Valtat, τα περισσότερα από τα οποία έρχονται για πρώτη φορά στη χώρα μας. Το νέο, σπουδαίο αυτό πολιτιστικό γεγονός έγινε πράξη μετά από τρία χρόνια προετοιμασίας, χάρη στη συνεργασία του Ιδρύματος με με κορυφαία μουσεία και φορείς της Ευρώπης όπως τα Musée d’Orsay, National Gallery του Λονδίνου, Centre Pompidou, Musée des Beaux-Arts de Besançon, Musée de l’Annonciade, Musée de Grenoble, Musée national d’archéologie, d’histoire et d’art – Luxembourgκαι Musée des Arts Décoratifs, καθώς και με Ευρωπαίους ιδιώτες συλλέκτες.
Τι είναι ο «νεοϊμπρεσιονισμός»;
Ο όρος προτάθηκε αρχικά από τον Γάλλο κριτικό τέχνης Félix Fénéon, ο οποίος θέλησε να κάνει τον συσχετισμό με το κίνημα του ιμπρεσιονισμού τονίζοντας παράλληλα, με το πρόθεμα «νέο-», τις διαφορές μεταξύ τους. Επικράτησε έναντι του χαρακτηρισμού division («διαίρεση» ή «ντιβιζιονισμός») που υπερασπιζόταν ο Signac, όπως και έναντι του όρου «πουαντιγισμός», που άρχισε σταδιακά να εμφανίζεται στις εφημερίδες αλλά κρίθηκε ακατάλληλος από τους καλλιτέχνες του κινήματος καθώς περιέγραφε αποκλειστικά τη διαδικασία (καθώς το χρώμα απλώνεται στον καμβά τελεία-τελεία αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μεγαλώνει, γίνεται ψηφίδα και αλλάζει πιο ελεύθερα).
Η έκθεση
Η παρούσα έκθεση είναι αφιερωμένη στον Νεοϊμπρεσιονισμό όπως άνθισε στα παράλια της Μεσογείου. Παρακολουθεί την εξέλιξη των Signac, Cross, Luce και Van Rysselberghe προς μια ζωγραφική πιο ελεύθερη και πιο τολμηρή. Η παλέτα αυτών των καλλιτεχνών, εραστών των καθαρών χρωμάτων, γίνεται ολοένα πιο σφριγηλή και ζωντανή, απεικονίζοντας με τον πιο εύγλωττο τρόπο τα λόγια συγγραφέων που είχαν περιπλανηθεί πριν από αυτούς σε εκείνη την απόρθητη ακόμη ακτογραμμή: των Guy de Maupassant, Stendhal, Théodore de Banville…
Περνώντας μπροστά από τους πίνακες, ανακαλύπτουμε το Λαβαντού, την Κολιούρ, το Κασσί, το Σαιν-Τροπέ, την Αντίμπ, τη Μασσαλία, την Καβαλιέρ, το Αγκαί, το Αντεόρ, κατόπιν τη Βενετία και την Κωνσταντινούπολη. Το μεσογειακό κλίμα, που αρχικά προτιμούσαν άνθρωποι με προβλήματα υγείας, προσελκύει όλο και περισσότερους φίλους της τέχνης που γοητεύονται από μια ζωγραφική βαθιά πλέον ριζωμένη στις αισθήσεις και στην υποκειμενικότητα. Το 1905 ο κριτικός Louis Vauxcelles γράφει για τον γαλλικό νότο: «Τράβηξαν όλοι προς τα εκεί, σαν σμάρι αποδημητικών πουλιών. […] μια μικρή γενναία αποικία ζωγράφων που ζωγράφιζαν και συνδιαλέγονταν σ’ εκείνο το μαγευτικό μέρος».
«Τράβηξαν όλοι προς τα εκεί, σαν σμάρι αποδημητικών πουλιών. […] μια μικρή γενναία αποικία ζωγράφων που ζωγράφιζαν και συνδιαλέγονταν σ’ εκείνο το μαγευτικό μέρος».
Ανάμεσα στους εικαστικούς του Νεοϊμπρεσιονισμού, ο Signac μετά την άφιξή του στο Σαιν-Τροπέ αφιερώνεται με πραγματικό ζήλο στην ακουαρέλα και αναδεικνύεται σε κορυφαίο υδατογράφο, ικανό να απαθανατίζει με σπάνιο ταλέντο τις ομορφιές της στιγμής, στις οποίες έδιναν μεγάλη σημασία οι ιμπρεσιονιστές. Πολύ σύντομα οι ακουαρέλες του, που επέμενε να εκθέτει μαζί με τους πίνακές του, προσελκύουν τους λάτρεις της ζωγραφικής. Επιπλέον, η τεχνική της ακουαρέλας τού προσφέρει τη δυνατότητα να ταξιδεύει με ελαφρύτερο εξοπλισμό και να πολλαπλασιάζει τις σπουδές. Επιστρέφοντας στη La Hune, το καταφύγιό του στο Σαιν-Τροπέ από το 1895 και μετά, φιλοτεχνεί τους πίνακες που του εμπνέουν εκείνες οι σπουδές.
Ο Cross θα ανακαλύψει τα θέλγητρα της ακουαρέλας στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Χρησιμοποιεί μια «πτυχωτή» πινελιά πολύ διαφορετική από αυτή που εφαρμόζει στους πίνακές του, εκφράζοντας με αυτό τον τρόπο μια καινούρια ελευθερία, απαλλαγμένη από τους τεχνικούς καταναγκασμούς του ντιβιζιονισμού.
Διάλογος με τους φωβιστές
Οι Matisse, Manguin και Valtat θα ανακαλύψουν με τη σειρά τους τη Μεσόγειο. Πριν από την Κολιούρ –που οι Matisse και André Derain θα μετατρέψουν σε λίκνο του μοντερνισμού– το Σαιν-Τροπέ, η Καβαλιέρ, το Σαιν-Κλαιρ και το Αγκαί γίνονται τα πεδία πειραματισμού των μελλοντικών φωβιστών. Οι νεοϊμπρεσιονιστές τούς προσφέρουν γενναιόδωρα την ωριμότητά τους ως καταξιωμένων καλλιτεχνών χωρίς να ακολουθούν αναγκαστικά τις τολμηρές προσεγγίσεις των νεοτέρων τους. Άλλωστε, ο Signac θα απευθυνθεί προς αυτούς με λόγια αποκαλυπτικά για την ουσιαστική επιρροή του Νεοϊμπρεσιονισμού στη μοντέρνα τέχνη: «Αυτός ο θριαμβευτής κολορίστας δεν έχει παρά να εμφανιστεί: του έχουμε έτοιμη την παλέτα του».
«Αυτός ο θριαμβευτής κολορίστας δεν έχει παρά να εμφανιστεί: του έχουμε έτοιμη την παλέτα του».
Επιμελήτριες της έκθεσης είναι η Marina Ferretti Bocquillon, επίτιμη επιστημονική διευθύντρια του Μουσείου Ιμπρεσιονισμού του Ζιβερνύ (Musée des impressionnismes Giverny) και η Μαρία-Κουτσομάλλη Moreau, υπεύθυνη Συλλογής του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή. Η έκθεση συνοδεύεται από αναλυτικό κατάλογο σε ελληνικά και αγγλικά, με κείμενα από τις δύο επιμελήτριες, καθώς και από τη διευθύντρια του Αρχείου Signac, Charlotte Hellman Cachin.
Ξεναγήσεις και παράλληλες δράσεις
Ξεναγήσεις για το κοινό στην περιοδική έκθεση πραγματοποιούνται κάθε Παρασκευή και Σάββατο, ενώ μια ειδικά σχεδιασμένη διαδραστική ξενάγηση, με τίτλο «Καρτ ποστάλ απ’ τη Μεσόγειο», υλοποιείται κάθε Σάββατο.
Την έκθεση πλαισιώνουν επίσης δυο εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά («Ένα μωσαϊκό, ο πουαντιγισμός!», εργαστήριο για παιδιά ηλικίας 5-6 ετών, και «Παίζοντας με το φως», εργαστήριο για παιδιά ηλικίας 9-12 ετών). Παράλληλα, ο νέος κύκλος της ειδικά σχεδιασμένης δράσης του Ιδρύματος για άτομα 60+ και άτομα με Ήπια Γνωστική Διαταραχή «Παιχνίδι για Μεγάλους», που προσφέρεται δωρεάν σε συνεργασία με το πρόγραμμα θάλλω και με την πολύτιμη υποστήριξη της Alpha Bank, πραγματοποιείται στον χώρο της περιοδικής έκθεσης ενώ και ο νέος κύκλος της δημοφιλούς σειράς συναυλιών Jazz στο Μουσείο εμπνέεται από την έκθεση και εξερευνά διαφορετικές πτυχές της περιοχής της Μεσογείου.
Info
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη, Σάββατο & Κυριακή: 10.00-18.00, Παρασκευή: 10.00-20.00. Τρίτη κλειστά. Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, Ερατοσθένους 13, Αθήνα 11635, τηλ.: 210 7252895, visit@goulandris.gr, goulandris.gr
