Φωτογραφίες: Corita Art Center, corita.org
Μια καλοκαιρινή μέρα του 1962, μια καλόγρια γύρω στα 40 πέρασε την πόρτα της Ferus Gallery στο Λος Άντζελες για να επισκεφτεί την έκθεση του Άντι Γουόρχολ με κονσέρβες από σούπες Cambell’s. Η τέχνη του την επηρέασε τόσο ώστε την υπόλοιπη μέρα τα έβλεπε όλα με τα μάτια του Γουόρχολ. Αυτή ήταν η κρίσιμη στιγμή που μετέτρεψε την αδελφή Κορίτα Κεντ από δασκάλα σε μοναστήρι στην εικαστικό που έγινε γνωστή ως «η μοναχή της pop art».
Προφανώς δεν ήταν μία συνηθισμένη καλόγρια. Ήταν η γυναίκα που ταρακούνησε την Καθολική Εκκλησία, τον κόσμο της τέχνης και ολόκληρη την κοινωνία με τα γιγαντιαία χρωματιστά γραφιστικά της έργα, τα οποία διέδιδαν ανθρωπιστικά μηνύματα ενώ συγχρόνως έκαναν την τέχνη προσιτή στα λαϊκά στρώματα. Τα δικαιώματα των μαύρων, ο πόλεμος στο Βιετνάμ, ο συνδικαλιστικός αγώνας των αγροτών, η ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη βρήκαν μέσα από το χέρι της αδελφής Κορίτα τη δική τους φωνή. Επέλεξε να δημιουργεί σε μεταξοτυπία, μία απλή, καθόλου ακριβή τεχνική που σηματοδότησε το λαϊκό της προσανατολισμό. Ως γυναίκα και ως μοναχή δεν θα μπορούσε να γευτεί τη δόξα και τα φώτα που στρέφονταν στους άνδρες εκπροσώπους του ίδιου κινήματος, όπως ο Γουόρχολ και ο Χάρινγκ. Ωστόσο σήμερα, τέσσερις δεκαετίες μετά το θάνατό της, τα έργα της βρίσκονται στο Metropolitan της Νέας Υόρκης, στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης και σε άλλα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές.
Προφανώς δεν ήταν μία συνηθισμένη καλόγρια. Ήταν η γυναίκα που ταρακούνησε την Καθολική Εκκλησία, τον κόσμο της τέχνης και ολόκληρη την κοινωνία με τα γιγαντιαία χρωματιστά γραφιστικά της έργα, τα οποία διέδιδαν ανθρωπιστικά μηνύματα ενώ συγχρόνως έκαναν την τέχνη προσιτή στα λαϊκά στρώματα.
Μέχρι τις 21 Δεκεμβρίου οι δημιουργίες της θα εκτίθενται σε μία ρετροσπεκτίβα με τον τίτλο «Η χαρούμενη επανάσταση» στον πιο μυστικιστικό χώρο τέχνης του Παρισιού, στο Κολέγιο των Βερναρδίνων, με τη γοτθική αρχιτεκτονική του 13ου αιώνα. Εξηγώντας το λόγο που η Κορίτα Κεντ είναι επίκαιρη σήμερα, ο ιστορικός της γραφιστικής Νικολά Παλμαέρ την παρουσιάζει ως μία καλλιτέχνη έξω από τα συνηθισμένα, μπροστά από την εποχή της, μάρτυρα της «τρέλας» ενός θεού που είναι πιο σοφός από τους ανθρώπους. «Στην καρδιά μιας μεταλλαγμένης κοινωνίας, η Αμερικανίδα μοναχή κατάφερε με την τέχνη και την πρωτοτυπία της να συνενώσει τα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα της μεταπολεμικής πραγματικότητας. Αυτή η ελεύθερη γυναίκα πέτυχε να ταρακουνήσει τις συνειδήσεις και τις παγιωμένες ισορροπίες της αισθητικής».
Το Τάγμα της Άμωμης Καρδιάς
Οι Αδελφές της Άμωμης Καρδιάς της Παναγίας είναι ένα τάγμα της Καθολικής Εκκλησίας που ιδρύθηκε το 1848 από τον πατέρα Χουακίμ Μασμίτζα στην Καταλονία, με σκοπό την αναδόμηση της κοινωνίας μέσα από τη μόρφωση των κοριτσιών. Το 1871 το τάγμα απέκτησε έδρα και στην Καλιφόρνια, οπότε επέκτεινε τη δραστηριότητά του στην Αμερική με εκπαιδευτικά ιδρύματα, σχολεία, ακόμη και κολέγιο. Για την Κορίτα, που γεννήθηκε ως Φράνσις Ελίζαμπεθ Κεντ το 1918 στην Αϊόβα, η εκπαίδευση κοντά στις αδελφές ήταν η καλύτερη επιλογή. Στο σχολείο τους καλλιέργησε τις καλλιτεχνικές της ανησυχίες και ενσωματώθηκε τόσο ώστε αποφάσισε να ασπαστεί το μοναχισμό. Το 1936, σε ηλικία 18 ετών, μετακόμισε στο Λος Άντζελες και κατετάγη στην αδελφότητα. Το όνομά της άλλαξε σε αδελφή Μαρία Κορίτα και οι σπουδές της συνεχίστηκαν μέχρι που έκανε μάστερ στην Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια το 1951.
Συγχρόνως δίδασκε εικαστικά στην κοινότητα της Άμωμης Καρδιάς και αργότερα στο Κολέγιο της Άμωμης Καρδιάς, όπου το 1964 έφτασε στη θέση του κοσμήτορα του Τμήματος Τέχνης. Οι τάξεις των μαθημάτων της ήταν ένα καταφύγιο για τους πρωτοπόρους δημιουργούς της αβάν-γκαρντ, με μαθητές όπως ο Άλφρεντ Χίτσκοκ και οι αρχιτέκτονες Τσαρλς και Ρέι Έιμς. Το στυλ διδασκαλίας, η αισθητική και το ταλέντο της την έκαναν τόσο διάσημη ώστε κληρικοί απ’ όλες τις πολιτείες της Αμερικής κατέφθαναν για να εκπαιδευτούν στο Κολέγιο της Άμωμης Καρδιάς. Οι μαθητές της γοητεύονταν από την ανιδιοτέλειά της και από τις ιδιαίτερες διδακτικές της μεθόδους, όπως, για παράδειγμα, να τους δώσει τρεις ώρες για να σχεδιάσουν το μπράτσο τους χωρίς να βλέπουν τι κάνουν.
Οι τάξεις των μαθημάτων της ήταν ένα καταφύγιο για τους πρωτοπόρους δημιουργούς της αβάν-γκαρντ, με μαθητές όπως ο Άλφρεντ Χίτσκοκ και οι αρχιτέκτονες Τσαρλς και Ρέι Έιμς.
Το ίδιο ανορθόδοξος ήταν και ο τρόπος που εξέφραζε τη δική της δημιουργικότητα. Στα πρώτα χρόνια της, πριν ακόμη επηρεαστεί από τα πολλαπλά του Άντι Γουόρχολ, η δουλειά της ήταν κυρίως εικονογραφική με έμπνευση από τη Βίβλο και άλλες θρησκευτικές πηγές. Σταδιακά ενσωμάτωνε στα έργα της τον γραπτό λόγο. Με διαφημιστικά σλόγκαν, στίχους γνωστών τραγουδιών, εδάφια από τη Βίβλο και φράσεις από τη λογοτεχνία, κάθε έργο της περιείχε ένα μήνυμα. Μπαίνοντας στα 60s, η τέχνη της γινόταν όλο και πιο πολιτικοποιημένη, αναγκάζοντας τους θεατές της να αναλογιστούν τη φτώχεια, το ρατσισμό, την αδικία. Μετά την επαφή με τις κονσέρβες σούπας, αποφάσισε να αλλάξει το στυλ της. Εγκατέλειψε τα θρησκευτικά θέματα και υιοθέτησε τη γλώσσα της pop art, χρησιμοποιώντας μόνο αφηρημένες γραμμές και εικόνες από τα εμπορικά προϊόντα. Ειδικότητά της έγιναν οι μεταξοτυπίες με χρώματα και τεράστια γράμματα με συνθήματα. Συγχρόνως ανανέωσε τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε στις τάξεις και έκανε με τους μαθητές της επισκέψεις σε διαδρόμους σουπερμάρκετ για να αντλήσουν έμπνευση.
Το Τμήμα της Τέχνης του Κολεγίου της Άμωμης Καρδιάς έγινε ένας θύλακας ελεύθερης σκέψης και έκφρασης, εξέλιξη που ήταν ευθυγραμμισμένη με την πρόθεση της αδελφότητας να προσεγγίσει το κοσμικό (μη κληρικό) κοινό. Ταυτόχρονα, μεγάλες αλλαγές συνέβαιναν στο χώρο της Εκκλησίας, συμπεριλαμβανομένης της άδειας στις μοναχές να φορούν κοσμικά ρούχα. Η δουλειά της αδελφής Κορίτα γινόταν όλο και πιο δημοφιλής και επίκαιρη, καθώς καταπιανόταν με θέματα όπως ο πόλεμος και η ανθρωπιστική κρίση. Ωστόσο, οι σχέσεις με το Βατικανό άρχισαν να ψυχραίνονται και η Αρχιεπισκοπή του Λος Άντζελες χαρακτήρισε το Κολέγιο κομμουνιστικό και την Κεντ βλάσφημη.
Εξαντλημένη από τη σύγκρουση με την Εκκλησία και το ξέφρενο πρόγραμμα με εκθέσεις, διδασκαλία και συνέδρια σε όλη τη χώρα, η μοναχή ζήτησε το 1968 να απαλλαγεί από τους όρκους της και να επιστρέψει στην κοσμική ζωή. Οι υπόλοιπες αδελφές ακολούθησαν σταδιακά το παράδειγμά της και το Κολέγιο της Άμωμης Καρδιάς έκλεισε το 1980.
Εξαντλημένη από τη σύγκρουση με την Εκκλησία και το ξέφρενο πρόγραμμα με εκθέσεις, διδασκαλία και συνέδρια σε όλη τη χώρα, η μοναχή ζήτησε το 1968 να απαλλαγεί από τους όρκους της και να επιστρέψει στην κοσμική ζωή. Οι υπόλοιπες αδελφές ακολούθησαν σταδιακά το παράδειγμά της και το Κολέγιο της Άμωμης Καρδιάς έκλεισε το 1980.
Μετά το 1970, και αφού μετακόμισε στη Βοστόνη, η δουλειά της εξελίχθηκε σε ένα πιο προσηλωμένο, πιο ενδοσκοπικό είδος, επηρεασμένο από το καινούριο της περιβάλλον, την κοσμική ζωή και τις μάχες της με τον καρκίνο. Η θητεία της στον ακτιβισμό συνεχίστηκε με μία καινούρια σειρά μεταξοτυπιών που επικεντρώνονταν στην πείνα, το ρατσισμό, τα πολιτικά δικαιώματα και την ειρήνη. Αφιέρωσε το χρόνο και το ταλέντο της για να δημιουργήσει αφίσες προπαγάνδας κατά των πολιτικών αποφάσεων και του πολέμου με φράσεις όπως «το μαύρο είναι ωραίο», «σταματήστε τους βομβαρδισμούς», «αγάπα τον αδελφό σου».
Συγχρόνως στην ελεύθερη αγορά αναλάμβανε κάθε είδους παραγγελίες, από κάρτες μέχρι διαφημιστικές αφίσες, ακόμη κι ένα αμερικανικό γραμματόσημο. Σ’ εκείνη ανατέθηκε η αισθητική αποκατάσταση της τεράστιας δεξαμενής καυσίμων της Βοστόνης στο Ντόρτσεστερ, ύψους 42 μέτρων. Το ουράνιο τόξο που ζωγράφισε στην επιφάνεια της δεξαμενής είναι μέχρι σήμερα το ψηλότερο υπογεγραμμένο έργο τέχνης στον κόσμο. Η ιδιοφυΐα του έγκειται στο γεγονός ότι χάρη σε αυτό η δεξαμενή αλλάζει κλίμακα και δείχνει μικρότερη. Όταν το 1992 η Boston Gas Company γκρέμισε την αρχική δεξαμενή, οι διαμαρτυρίες ήταν τόσες ώστε αναγκάστηκε να το αναπαράγει άμεσα πάνω στη νέα. Στο Μουσείο Τέχνης του Χάρβαρντ εκτίθεται η μινιατούρα του έργου με το εξής κείμενο: «Το μοτίβο του ουράνιου τόξου της δεξαμενής αποτελεί μια κοσμική ερμηνεία ενός αποσπάσματος από τη Γένεση, στο οποίο ο Θεός υπόσχεται να “βάλει τόξο στον ουρανό” ως σύμβολο της διαθήκης με την ανθρωπότητα».
Σ’ εκείνη ανατέθηκε η αισθητική αποκατάσταση της τεράστιας δεξαμενής καυσίμων της Βοστόνης στο Ντόρτσεστερ, ύψους 42 μέτρων. Το ουράνιο τόξο που ζωγράφισε στην επιφάνειά της είναι μέχρι σήμερα το ψηλότερο υπογεγραμμένο έργο τέχνης στον κόσμο. Η ιδιοφυΐα του έγκειται στο γεγονός ότι χάρη σε αυτό η δεξαμενή αλλάζει κλίμακα και δείχνει μικρότερη.
Η Κορίτα Κεντ παρέμεινε δραστήρια στον κοινωνικό αγώνα μέχρι το 1986 που πέθανε. Στη ζωή της πρόλαβε να δημιουργήσει 800 μεταξοτυπίες, χιλιάδες ακουαρέλες και αμέτρητες ιδιωτικές και δημόσιες αναθέσεις έργων. Τα πνευματικά της δικαιώματα και τα απούλητα έργα τέχνης κληρονόμησε η Αδελφότητα της Άμωμης Καρδιάς. Για να συνεχίσουν το έργο της, οι αδελφές δημιούργησαν το ίδρυμα Corita Art Center (corita.org) το 1997 στο Λος Άντζελες. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, η δουλειά της άρχισε να αναγνωρίζεται και έξω από τους καλλιτεχνικούς κύκλους του Λος Άντζελες και της Βοστόνης.
Οι εκθέσεις των έργων της πληθαίνουν κάθε χρόνο τόσο στην Αμερική όσο και πρόσφατα στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία και τώρα τη Γαλλία. Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η Κεντ τιμάται ως μία από τους πιο αυθεντικούς και σημαντικούς καλλιτέχνες της pop art.
Οι εκθέσεις των έργων της πληθαίνουν κάθε χρόνο τόσο στην Αμερική όσο και πρόσφατα στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία και τώρα τη Γαλλία. Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η Κεντ τιμάται ως μία από τους πιο αυθεντικούς και σημαντικούς καλλιτέχνες της pop art.
Η μεγαλύτερη συλλογή των έργων της βρίσκεται στο ίδρυμα με το όνομά της και από το Μάρτιο του 2025 θα παρουσιάζονται σε νέο εκθεσιακό χώρο. Και όσο η ιστορία κάνει κύκλους, τόσο θα χρειάζεται η αδελφή Κορίτα να μας θυμίζει ν’ αγαπάμε τον αδελφό μας.
