H Women Act, στοχεύοντας σταθερά στην ενθάρρυνση των γυναικών που επιθυμούν να διεκδικήσουν θέσεις ηγεσίας και να εμπλακούν ενεργά στο δημόσιο χώρο, συμμετείχε στην εβδομάδα #IamRemarkable που διοργανώνει παγκοσμίως η Google.
Το απόγευμα της Πέμπτης, πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο αυτό ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πάνελ με θέμα «Γυναίκες και Ηγεσία στη Δημόσια Σφαίρα» το οποίο και μεταδόθηκε ζωντανά από το επίσημο κανάλι της διοργάνωσης. Προσκεκλημένες ήταν 4 γυναίκες υφυπουργοί της σημερινής κυβέρνησης κυρίες Φωτεινή Αραμπατζή (υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων), Σοφία Ζαχαράκη (υφυπουργός Παιδείας), Δόμνα Μιχαηλίδου (υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων) και Ζωή Ράπτη (υφυπουργός Υγείας).
Στη συζήτηση που συντόνισε η Πρόεδρος της Women Act κ. Μαίη Ζαννή, οι ομιλήτριες μοιράστηκαν τις εμπειρίες και τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν στην πολιτική τους πορεία έως σήμερα, υπογραμμίζοντας με τον πιο άμεσο τρόπο τον βαθμό δυσκολίας που έχει μια τέτοια επιλογή για τις γυναίκες.
Η Φωτεινή Αραμπατζή μίλησε για την αμφισβήτηση που αντιμετωπίζει μια νέα υποψήφια πολιτικός στην περιφέρεια, η Σοφία Ζαχαράκη επέμεινε στο ότι η δουλειά ενός ατόμου θα πρέπει να αξιολογείται με βάση τις ικανότητές του και μόνο, η Δόμνα Μιχαηλίδου επεσήμανε το πόσο σημαντικές είναι οι κοινωνικές δομές που προσφέρουν υποστήριξη στους εργαζόμενους γονείς και τέλος η Ζωή Ράπτη μίλησε για την άδικη αυστηρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται μια γυναίκα όταν ετοιμάζεται να αρθρώσει τον δικό της λόγο ανάμεσα σε άνδρες πολιτικούς.
Φωτεινή Αραμπατζή
Θα ήθελα ξεκινώντας να εξομολογηθώ ότι όταν μίλησα μαζί σου και μου είπες για τη συγκεκριμένη εκδήλωση, σκέφτηκα αστραπιαία ότι θα μπορούσε κάποιος να πει: “Μα σε αυτή την κρίσιμη περίοδο της πανδημίας […] εσείς ασχολείστε ή μιλάτε για τις γυναίκες ηγέτες στη δημόσια σφαίρα;” Την αποστομωτική απάντηση σε αυτή την πρώτη μου ερώτηση ην έδωσα αμέσως ψάχνοντας στατιστικά στοιχεία σε σχέση με τη συμμετοχή των γυναικών σε κυβερνήσεις και κοινοβούλια σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην ιστοσελίδα του ΟΗΕ, με πολύ ενδιαφέρον εντόπισα τα εξής σημεία: Το πρώτο και καλύτερο υπουργείο που συνήθως καταλαμβάνουν οι γυναίκες παγκοσμίως είναι των Κοινωνικών Υποθέσεων. Ακολουθούν το υπουργείο Οικογένειας Νεότητας Ηλικιωμένων και Ατόμων με Αναπηρία. Στη χώρα μας αυτές οι αρμοδιότητες υπάγονται στο υπουργείο Εργασίας και επομένως στο χαρτοφυλάκιο που διαχειρίζεται η Δόμνα. Ακολουθούν το Περιβάλλοντος Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, το Απασχόλησης και 5ο το Εμπορίου και Βιομηχανίας.
Τι διαπιστώνει, λοιπόν, από μια πρώτη ματιά κανείς; Η προστασία και η στήριξη της κοινωνίας στο σύνολό της και κυρίως των πιο ευάλωτων τμημάτων της καλούνται, ειδικά σε στιγμές όπως αυτές που βιώνουμε τώρα, να το επιφορτίζονται στην πλάτη τους οι γυναίκες. Άρα αποδεικνύεται ότι το θέμα της συζήτησής μας είναι εξαιρετικά επίκαιρο και σημαντικό.
Θα έλεγα ότι είναι απολύτως εξηγήσιμη αυτή η επιλογή ως προς την τοποθέτηση των γυναικών σε αυτά τα χαρτοφυλάκια γιατί συνδέονται με κάποια απαράμιλλα χαρακτηριστικά τους. Ανάμεσά τους η γυναικεία ευαισθησία και αυτό που σήμερα ακούμε συχνά ως ενσυναίσθηση. Αυτό έρχεται να το επιβεβαιώσει ακόμα μια έρευνα που είδα με ενδιαφέρον. Μία έκθεση που δημοσιεύτηκε φέτος από το Westminster Foundation for Democracy και το King’s College που βασίζεται σε επεξεργασία στοιχείων 500 ερευνών, καταλήγει στο πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα ότι οι γυναίκες ασχολούνται με θέματα που ωφελούν την κοινωνία, όπως η Υγεία, η Πρόνοια και η Εκπαίδευση. Οι γυναίκες τείνουν να εστιάζουν στα θέματα αυτά επειδή ειναι επιφορτισμένες με την επιμέλεια της οικογένειάς τους άρα έχουν την έμφυτη ευαισθησίας του πολύ πιο καλλιεργημένη.
Στους ψηφοφόρους της περιφέρειας -κι αυτό είναι κάτι που κι εγώ συνειδητά η ασυνείδητα το εκλαμβάνω- δημιουργείται η αίσθηση ότι οι γυναίκες είναι πιο κοντά στο πλευρό των ανθρώπων. Τέλος, κάτι που για μένα έχει εξαιρετική σημασία είναι ότι οι γυναίκες εισάγουν στο πολιτικό σύστημα ένα πού πιο συνεργατικό στυλ ηγεσίας. Όλα αυτά οδηγούν σε μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη και καλύτερη ποιότητα ζωής.
Από την άλλη, έχει να κάνει με τα εμπόδια και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στην ενασχόλησή μας με την πολιτική και έχει να κάνει με τα αρνητικά στερεότυπα που υπάρχουν. Αυτή ήταν και η δική μου πιο σημαντική πρόκληση και το μεγαλύτερο εμπόδιο όταν αποφάσισα το 2012 να ασχοληθώ με την πολιτική, ζητώντας την ψήφο των συμπολιτών μου στην ιδιαίτερη πατρίδα μου τις Σέρρες. Στο διάβα αυτών των 8 χρόνων διαπίστωσα και διαπιστώνω ακόμη ότι παρότι η κοινωνία έχει προχωρήσει πάρα πολύ […] εντούτοις, ακόμα κι εδώ στην Ελλάδα είναι όχι μόνο έντονα τα αρνητικά στερεότυπα αλλά είναι ένας υπαρκτός μισογυνισμός και μία τάση απαξίωσης των γυναικών. Αυτό μάλιστα συμβαίνει -και για μένα είναι και το πιο σημαντικό αυτό- από ανθρώπους υψηλού κοινωνικού, οικονομικού και πολλές φορές πολιτικού στάτους που θα περίμενε κανείς ότι είναι οι τελευταίοι οι οποίοι θα επεδείκνυαν μια τέτοια συμπεριφορά στο δημόσια λόγο.
Όταν ασχολήθηκα με την πολιτική αυτό που εκλήθην να αποδείξω ήταν να αποδεικνύω συνεχώς. Να αποδεικνύω ότι είμαι ικανή για αυτά που θεωρούνται αυτονόητα για τους άνδρες, ότι μπορώ να εισέλθω αλλά μπορώ και να παραμείνω, ότι μπορώ να είμαι εξίσου ενεργητική, αποτελεσματική, μαχητική με έναν άνδρα συνάδελφό μου, ότι παρότι είμαι ξανθιά έχω την ίδια ή ενδεχομένως καλύτερη εκπαίδευση από κάποιον άνδρα συνάδελφό μου και ενδεχομένως να μπορώ με περισσότερη ευκολία ή ικανότητα πολλές φορές να αντιμετωπίσω δυσκολίες και καταστάσεις. Άλλωστε ο δυναμισμός που επιδεικνύουν διαχρονικά οι γυναίκες θεωρώ ότι είναι η απάντηση στις κακουχίες και στις δυσκολίες που βιώνουν γιατί όταν τις κακουχίες τις αντιμετωπίζεις, αυτές γίνονται η πιο ατσάλινη δύναμη.
Σοφία Ζαχαράκη
Είμαι από τις τυχερές γιατί στην εκπαίδευση είμαστε πολλές. Θα θυμάστε από τα σχολικά σας χρόνια ότι είχατε πολλές δασκάλες και καθηγήτριες. Το ίδιο μας ακολουθεί και στο κομμάτι των διευθυντικών δέσεων στο Δημοτικό. Συνήθως στη δευτεροβάθμια χάνεται αυτό τ υψηλό ποσοστό της γυναικείας παρουσίας και εκπροσώπησης, ως διευθύντριες Γυμνασίων και Λυκείων. Και βέβαια όταν προχωρήσουμε με τα χρόνια στις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης εκεί οι αριθμοί δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικοί. Όμως θα έλεγα ότι και στο κομμάτι της δουλειάς μου, στα 12 χρόνια που ήμουν σε σχολεία, αλλά και στο κομμάτι της Διοίκησης Εκπαίδευσης, το οποίο έκανα και σαν μεταπτυχιακό, ήμασταν πάρα πολλές οι γυναίκες -ήταν μειοψηφία οι άνδρες. Βέβαια στην πολιτική, την οποία παρακολούθησα με πολύ ενδιαφέρον από τα φοιτητικά χρόνια, η αλήθεια είναι ότι αντιμετώπισα πάρα πολλές φορές το βλέμμα, την κριτική…
Περνώντας τα χρόνια και φτάνοντας στην προηγούμενη ιδιότητα, αυτή της αναπληρώτριας εκπροσώπου Τύπου εκεί τα πράγματα προφανώς δυσκόλεψαν πάρα πολύ. Θα ήθελα να μην αξιολογείται η παρουσία μας από το τι ρούχα φοράμε, από το μακιγιάζ μας, αν το μαλλί μου είναι σπαστό ή ίσιο ή είναι στη μέση η χωρίστρα ήμερα ή είναι στο πλάι. Να αξιολογούμαι από τις ικανότητες ή όχι, τη λεκτική δεινότητα, τα επιχειρήματα, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες. Αυτά δηλαδή με τα οποία αντικειμενικά, χωρίς κανένα συναίσθημα, θέλουμε να αξιολογούμε όλους γύρω μας -τουλάχιστον όσοι πιστεύουμε στην αξιολόγηση. Θέλω και επιζητώ την κριτική που μου γίνεται ή για μια δημόσια θέση σύμφωνα με τα επιχειρήματα και όχι αν ταιριάζει το σακάκι με το παντελόνι. Αυτό έχει συμβεί πάρα πολλές φορές, όπως έχω δει και σχολιασμό για την προσωπική ζωή γυναικών που είναι στην πολιτική, που δεν αφορά κανέναν.
Θα θέλαμε κι εμείς σε ένα πολύ μικρό βαθμό να εμπνεύσουμε μια κοπέλα που αυτή τη στιγμή παρακολουθεί το session να πει ότι θα ήθελα κι εγώ να προσπαθήσω να ξεπεράσω την αμηχανία μου, πολλές φορές την ντροπή…
Κοινό συμπέρασμα είναι αυτό στο οποίο καταλήγει και η Φωτεινή: έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε ώστε κάθε γυναίκα στον επαγγελματικό ή τον πολιτικό στίβο να αντιμετωπίζεται ισότιμα. Και έχουμε και δρόμο να διανύσουμε ώστε να μη θεωρούμε ότι οι γυναίκες θα πρέπει να είναι ένα στατιστικό στοιχείο που καλύπτει δείκτες diversity κάποιες εταιρίας ή κάποιας κοινοβουλευτικής ομάδας ή κάποιας κυβέρνησης. Και έχουμε και πολύ δρόμο να μην έχουμε ανάγκη αυτούς τους δείκτες.
Δόμνα Μιχαηλίδου
Ένα στοιχείο για το οποίο ακόμη όλοι αναρωτιόμαστε είναι γιατί έχουμε τόσες λίγες γυναίκες στην πολιτική σκηνή. Η αλήθεια είναι ότι στην ελληνική πολιτική σκηνή ο αριθμός των εκλεγμένων γυναικών και των γυναικών στην κυβέρνηση είναι από τους χαμηλότερους ανάμεσα τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχουμε ένα 10% των μελών των πολιτικών επιτροπών γυναίκες και 1/6 βουλευτές είναι γυναίκα. Στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο οι γυναίκες αποτελούν το 36% των ευρωβουλευτών και αυτό είναι ενδιαφέρον γιατί το 36% είναι το μεγαλύτερο ποσοστό από οποιοδήποτε εθνικό κοινοβούλιο μέσα στην Ευρώπη.
Εμείς οι γυναίκες που θέλουμε να συμμετέχουμε στα κοινά είμαστε λίγες. Αυτό νομίζω συνέβαινε πάντοτε, να μην εμπλέκονται οι γυναίκες με το δημόσιο βίο. Τώρα συμβαίνει λιγότερο αλλά η πορεία δεν είναι ενθαρρυντική και οι χώρες στις οποίες η πορεία είναι ενθαρρυντική -οι βορειοδυτικοευρωπαικές χώρες, οι σκανδιναβικές, η Βρετανία- είναι χώρες που έχουν πολύ ουσιαστικές κοινωνικές υποδομές και οι κοινωνικές υποδομές είναι αυτές που κάνουν την μεγάλη διαφορά την εκπροσώπηση. Οι χώρες που προσφέρουν στην εργαζόμενη γυναίκα και στις μονογονεϊκές οικογένειες είναι αυτές οι οποίες καταφέρνουν και αυξάνουν εντέλει την εκπροσώπηση των γυναικών στα κοινά κι αν θέλετε αυτός είναι και ο δικός μου προσωπικός αγώνας στο Υπουργείο αυτό.
Όλες οι γυναίκες που έχουν φιλοδοξίες και όραμα για μια θέση στη δημόσια σφαίρα ξέρουν, ξέρουμε, ότι χρειάζεται να το αποδεικνύουμε διπλά και τριπλά ότι είμαστε το ίδιο ικανές και φορές περισσότερο ικανές από τους άνδρες συναδέλφους μας. Ένας σημαντικός λόγος είναι οι προκαταλήψεις πολλών ετών που τοποθετούσαν τη γυναίκα σε οικιακό περιβάλλον. Κι αν και σήμερα υποστηρίζουμε ότι έχουμε ξεπεράσει αυτές τις αναχρονιστικές ιδέες, νομίζω ότι ακόμη τις αντιμετωπίζουμε συχνά. Οι γυναίκες που θέλουμε να μετέχουμε ενεργά στην πολιτική σκηνή καλούμαστε να δείξουμε ότι μπορούμε να είμαστε αποφασιστικές, ότι μπορούμε να είμαστε δυναμικές, τολμηρές, να ξεφεύγουμε από το πρότυπο της αδύναμης, της ευαίσθητης γυναίκες που μπορεί να φοβάται αλλά ταυτόχρονα πρέπει να αποδεικνύουμε και ότι δεν το παρακάνουμε, ότι είμαστε αποφασιστικές αλλά όχι πάρα πολύ αποφασιστικές…
Στον διεθνή διάλογο για την δίκαιη αντιπροσώπευση γυναικών στην αγορά εργασίας υπάρχει πάντα μια συζήτηση και για το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται για αυτό. Μια αποφασιστική γυναίκα δεν θα πάρε τον τίτλο της αποφασιστικής, της δυναμικής γυναίκες. Θα πουν ότι είναι μια bossy γυναίκα. Για τον άνδρα συνάδελφό της δεν θα ακούσεις ποτέ ότι είναι bossy.
Ακόμα μία πρόσκληση η οποία σωστά ανέφερε και η Σοφία είναι οι συσσωρευμένες κοινωνικές νόρμες της δημοσιότητας. Οι γυναίκες δεν κρίνονται μόνο για τον πολιτικό τους λόγο και την εργατικότητά τους αλλά για την εμφάνιση και την προσωπική τους ζωή. Ακούγεται πολύ ρηχό αλλά είναι αληθές. Δεν έχουμε δε ποτέ θέματα lifestyle να αφορούν άνδρες συναδέλφους μας και όταν αφορούν άνδρες συναδέλφους μας πάλι περνάνε μέσα από το πρίσμα της οικογένειας ή της συντρόφου ή της συζύγου τους. Ποτέ δεν βλέπουμε τη χαρτοφύλακα κρατούσαν ή πώς έχουν συνδυάσει τη γραβάτα τους.
Ζωή Ράπτη
Η ασθένεια την οποία βιώνουμε, της ανισότητας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες λόγο φύλου, έχει αρχίσει να εξασθενεί στην Ευρώπη όμως έχουμε πολύ δρόμο ακόμα μπροστά μας από το να καταφέρουμε να φτάσουμε την εκπροσώπηση στο σημείο που τη θέλουμε και βεβαίως την υποχώρηση των στερεοτύπων τα οποία έχουν κυριαρχήσει για τις γυναίκες εδώ και πάρα πολλά χρόνια -αιώνες θα έλεγα. Όμως η προσφορά την οποία μπορεί μια γυναίκα να κάνει πάνω απ’ όλα -πέραν της προσφοράς που μπορεί να κάνει στην οικογένειά της, στην ενασχόλησή της σε τοπικά ζητήματα- είναι η συμμετοχή της στα κοινά και αντιμετωπίζει πραγματικά ιδιαίτερες προσκλήσεις. Βασικότερη των οποίων είναι, όπως ειπώθηκε προηγουμένως και θέλω κι εγώ να το στηρίξω, αυτή η άδικη αυστηρότητα με την οποία μας κρίνουν όταν προσπαθούμε να αρθρώσουμε έναν λόγο, έναν λόγο ανάμεσα στον ανδρικό λόγο, έναν λόγο εμπεριστατωμένο για τον οποίο πρέπει να κάνουμε μια διπλή προσπάθεια για να μπορούμε να τον παρουσιάσουμε και να ακουστούμε. Δεν είναι περίεργο το να πω ότι αυτή η διπλή προσπάθεια που απαιτείται υπάρχει και διατρέχει όλη τη συμμετοχή των γυναικών στα κοινά. Δεν είναι μόνο στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για μας είναι κυρίως εσωτερική και όχι εξωτερική και θα εξηγήσω τι εννοώ. Το βασικότερο κατά την άσκηση της πολιτικής είναι να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου ως γυναίκα. Να επιλέγεις ποιες είναι οι ποιοτικότερες σκέψεις τις οποίες θα πρέπει να εκφέρεις και να εκφέρεις και με έναν ιδιαίτερο τρόπο για να μην παρεξηγηθείς. Θα πρέπει να προσπαθείς να μην υπερεκτίθεσαι αλλά βεβαίως να μην περνάς και απαρατήρητη. Θα πρέπει να μην λαϊκίζεις αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να είσαι λαϊκή για να εκφράσεις έτσι τα στρώματα του πληθυσμού τα οποία θέλεις να εκφράσεις και παράλληλα θα πρέπει να μη δημαγωγείς αλλά και βεβαίως να μην ελιτίζεις. Αυτή η ισορροπία κι αυτό το μέτρο, για μένα, ειναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις τις οποίες έχει να αντιμετωπίσει μια γυναίκα στον πολιτικό στίβο.
Για πρώτη φορά το σύνολο των γυναικών που κατέχουν κυβερνητικές θέσεις σε αυτό το επίπεδο, κάθονται στο ίδιο τραπέζι για να συζητήσουν και να μοιραστούν ανοιχτά τις πραγματικές διαστάσεις της προσπάθειας που καταβάλουν οι υποψήφιες και οι ενεργές πολιτικοί, επιδιώκοντας να δείξουν τον δρόμο στις επόμενες.
