Οι εκδόσεις Ίκαρος και τα βιβλιοπωλεία Public φέρνουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη Hannah Kent, συγγραφέα των μυθιστορημάτων
Έθιμα ταφής και Οι Καλοί. Η πολυβραβευμένη και πολυμεταφρασμένη (σε 30 γλώσσες!) συγγραφέας θα συναντήσει τους αναγνώστες της, θα απαντήσει σε ερωτήσεις και θα υπογράψει αντίτυπα των βιβλίων της την Τρίτη 19 Φεβρουαρίου στις 21:00 στο Public Συντάγματος και την Τετάρτη 20 Φεβρουαρίου στις 19:00 στο Public Τσιμισκή στη Θεσσαλονίκη. Μέρες πριν φτάσει στην Αθήνα η Χάνα Κεντ απάντησε στις ερωτήσεις μας από την άλλη άκρη της Γης.
«Οι αγαπημένοι μου καλλιτέχνες είναι η Μάργκαρετ Aτγουντ, η Λόρα Μάρλινγκ, ο Σεμπάστιαν Μπάρι και οι Sigur Rós και δεν θα μπορούσα να σκοτώσω κανέναν από αυτούς ούτε καν λόγου χάρη», μου γράφει η Χάνα Κεντ (Αδελαϊδα, 1985) μία εβδομάδα πριν έρθει στην Αθήνα. Ο λόγος που προσπάθησα να την παρασύρω σε δολοφονικές σκέψεις είναι το γεγονός ότι η Κεντ, πολυβραβευμένη συγγραφέας των βιβλίων Έθιμα ταφής και Οι Καλοί (εκδ. Ικαρος), είναι η αρχισυντάκτρια του ιστότοπου Kill your Darlings, μία ιδιότητα που καταφέρνει να διατηρεί παρόλο που η έρευνα, το γράψιμο και οι παρουσιάσεις των βιβλίων της όπως αυτή που την φέρνει στην Αθήνα ροκανίζουν το χρόνο της. Στα βιβλία της πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και η δράση τοποθετείται στις αρχές του 19ου αιώνα. Στα Έθιμα ταφής η Άγκνες Μαγκνουσντότιρ είναι μια φόνισσα στο άγριο και λίγο απόκοσμο τοπίο της ισλανδικής επαρχίας το 1820. Στους Καλούς, οι ηρωίδες της περιπλανιούνται στα ιρλανδικά χωριά την ίδια εποχή.
Το ενδιαφέρον της Κεντ για τις μικρές κοινωνίες είναι φανερό. «Με συναρπάζουν οι μικρές κοινωνίες γιατί μπορούν να γεννήσουν πολύ εύκολα εντάσεις και δράματα: οι άνθρωποι συχνά μοιράζονται την ίδια ιδεολογία, κουλτούρα και ιστορία. Μία υπόθεση μπορεί να γίνει πολύ γρήγορα προσωπική. Κι όταν ανήκεις σε μια μικρή ομάδα που μοιράζεται τόσα πολλά, ποιος μπορεί να πει τι είναι αποδεκτό και τι όχι; Οσοι δεν συμβιβάζονται μαρκάρονται αμέσως ως παρίες, αποξενώνονται. Με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι στο περιθώριο μιας ομάδας γιατί η κατάστασή τους λέει πολλά για τις ομάδες στις οποίες έπαψαν να ανήκουν, αλλά και για την εποχή τους. Στο παρελθόν, όταν οι κοινώς αποδεκτοί ρόλοι της γυναίκας στην κοινωνία ήταν αυστηροί (μητέρες, σύζυγοι, κόρες), όσες αρνούνταν να αποδεχτούν έναν από αυτούς εξοστρακίζονταν. Και τι συμβαίνει όταν μια κοινωνία σε αντιμετωπίζει σαν ξένο κι εσύ δεν έχεις πού να πας; Πώς θα δημιουργήσεις χώρο για τον εαυτό σου; Πώς θα ενισχύσεις την ταυτότητά σου, πώς θα αντισταθείς σε αυτούς που θέλουν είτε να σε αλλάξουν είτε να σε αποβάλλουν; Αυτό μου κινεί το ενδιαφέρον. Είναι εύκολο να μελετήσεις τις αλυσιδωτές αντιδράσεις ή την αποκλίνουσα συμπεριφορά ενός ατόμου σε μια μικρή κοινωνία».
Οι ηρωίδες της Κεντ είναι αινιγματικές όσο και -τρομακτικά μερικές φορές- δυναμικές. «Εχουμε διανύσει μεγάλη απόσταση για να φτάσουμε στη σημερινή ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ας μην ξεχνάμε πως αν έχουμε σήμερα γυναίκες συγγραφείς είναι επειδή κάποιες γυναίκες που προηγήθηκαν πάλεψαν για το δικαίωμα στην εκπαίδευση και την κοινωνική και επαγγελματική ανεξαρτησία. Ωστόσο η κοινωνία συνεχίζει να απαιτεί άλλα πράγματα από τις γυναίκες και άλλα από τους άνδρες, τους οποίους ας μην ξεχνάμε πως συνεχίζει να ευνοεί. Η Δυτική κοινωνία παραμένει πατριαρχική. Οι γυναίκες πρέπει να αποδεχτούν συγκεκριμένους κοινωνικούς ρόλους και να περιοριστούν σε στερεότυπα. Ως αποτέλεσμα οι γυναίκες πρέπει συνέχεια να υπερασπίζονται τον εαυτό τους».
Τα βιβλία της είναι τόσο ατμοσφαιρικά που εκτός από εικόνες γεννούν στο μυαλό και ήχους. «Οταν έγραφα το βιβλίο Οι Καλοί άκουγα το δίσκο του Nick Cave “Murder Ballads”. Στην πραγματικότητα είχα φτιάξει ένα σάουντρακ για το διάστημα που έγραφα το κάθε βιβλίο μου. Δεν χρειάζομαι απόλυτη ησυχία για να γράψω. Απολαμβάνω τη μουσική και τη χρησιμοποιώ για να δημιουργήσω την ατμόσφαιρα ή την αίσθηση που θέλω να αποτυπώσω στα βιβλία μου. Το ίδιο συμβαίνει και όταν διαβάζω βιβλία άλλων. Προσπαθώ να ταιριάξω τον τόνο της γραφής σε άλμπουμ που αγαπώ».
Τι είναι αυτό που κεντρίζει το ενδιαφέρον σας σε μία ιστορία, που σας παρακινεί να την κάνετε μυθιστόρημα;
Δεν έχω βρει ακόμη τι ακριβώς με οδήγησε να γράψω τις ιστορίες μου. Υπάρχει πάντα ένα μικρό μυστήριο σε σχέση με την έμπνευση. Βάση και για τα δύο βιβλία μου υπήρξαν αληθινά περιστατικά που απασχόλησαν τη δικαιοσύνη τον 19ο αιώνα. Ήταν όμως τα κενά σε αυτές τις ιστορίες, οι απουσίες στοιχείων και οι σιωπές που με ενδιέφεραν. Έλειπαν τόσα στοιχεία από τα ιστορικά αρχεία. Από αυτήν την άποψη με ενδιαφέρουν όσα δεν έχουν ειπωθεί για ένα γεγονός, όσα παραλείπονται από μια ιστορία και γιατί συμβαίνει αυτό.
Στα Έθιμα Ταφής δημιουργήσατε έναν έξοχο γυναικείο χαρακτήρα. Από τι είναι φτιαγμένη αυτή η ηρωίδα;
Όταν διάβασα για πρώτη φορά την ιστορία της Άγκνες Μαγκνουσντότιρ, ένιωσα όταν την περιέγραφαν με όλα τα διχοτομικά στερεότυπα πόρνης-αγγέλου. Πολλές από τις μαρτυρίες για τους φόνους στο Ιλουγκασταντίρ – φόνους για τους οποίους καταδικάστηκε – περιέγραφαν την Άγκνες ως μάγισσα, δαίμονα, αδικημένη γυναίκα γεμάτη οργή. Ένιωσα ότι ήταν κάποια στην οποία η κοινωνία είχε προβάλλει όλες τις εικόνες που έχει για ένα τέρας κι ότι εκείνη – ο αληθινός της εαυτός- είχε εξαφανιστεί, παραληφθεί. Γράφοντας τα Έθιμα Ταφής θέλησα να αποκαταστήσω την ανθρωπιά της Άγκνες. Έκανα εκτενή έρευνα της ζωής της και τα στοιχεία που βρήκα έρχονται σε αντίθεση με την περιγραφή της ως μοχθηρής προσωπικότητας. Σίγουρα δεν ήταν ούτε αθώο θύμα, αλλά δεν της έλειπε η ανθρωπιά. Αρκετές πηγές έκαναν λόγο για την εξυπνάδα της, την ικανότητά της να γράφει ποίηση, τη γοητεία της. Άλλες πληροφορίες έδειξαν ότι ήταν δέσμια της καταγωγής της: ήταν ένα νόθο παιδί, στερημένο από την ασφάλεια της οικογένειας, πράγμα πολύ σημαντικό στην Ισλανδία της εποχής, με ελάχιστα μέσα για μία καλύτερη ζωή. Όλα αυτά ήταν στοιχεία που χρησιμοποίησα όταν έπλαθα το χαρακτήρα της. Την έγραψα όπως πίστευα ότι ήταν στην πραγματικότητα: μία έξυπνη, πολυσύνθετη γυναίκα με φιλοδοξίες και απογοητεύσεις, ελπίδες και θλίψη. Με λίγα λόγια, ανθρώπινη.
Τόσο το Έθιμα Ταφής όσο και το δεύτερο βιβλίο σας, Οι Καλοί, μας μεταφέρουν στο 1820. Τι ήταν αυτό που σας συνάρπασε τόσο σε εκείνη τη χρονική περίοδο;
Δεν ήταν μία συνειδητή επιλογή. Με συνάρπασε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο (η Άγκνες) και η ιστορία της που έτυχε να διαδραματίζεται εκείνη την εποχή και στη συνέχεια, ενώ έκανα έρευνα γι αυτήν, σκόνταψα επάνω σε μία άλλη ασυνήθιστη ιστορία από την ίδια χρονική περίοδο, που στη συνέχεια θα γινόταν Οι Καλοί. Το ενδιαφέρον για την εποχή προέκυψε από τη μελέτη της. Τα πράγματα άλλαζαν ραγδαία. Η βιομηχανική επανάσταση μεταμόρφωνε τα αστικά κέντρα, αλλά στις αγροτικές περιοχές δεν είχε τον ίδιο αντίκτυπο, από πολλές απόψεις: η προφορική παράδοση παραμένει δυνατή στην εξοχή, ενώ στις πόλεις προωθείται η ανάγνωση και η γραφή. Οι προκαταλήψεις και οι μύθοι επιβιώνουν στα χωριά παρόλο που την ίδια στιγμή στα αστικά κέντρα τις ξεριζώνουν. Ήταν μία εποχή με σημαντικές κοινωνικές και πολιτιστικές μετατοπίσεις που με συναρπάζουν.
Αν μπορούσατε να συναντήσετε μία από τις ηρωίδες σας από το βιβλίο Οι Καλοί, με σάρκα και οστά, ποια θα διαλέγατε και τι θα κάνατε μαζί;
Θα διάλεγα οπωσδήποτε τη Νανς. Θα ήθελα να διαπιστώσω από πρώτο χέρι την πίστη της και τις ικανότητές της ως θεραπεύτριας και ως μέρος ενός υπερφυσικού κόσμου. Ο κόσμος στον οποίο ανήκε έχει οριστικά χαθεί: πολύ θα ήθελα να καθίσω στη γεμάτη καπνούς καλύβα της στο δάσος και να την παρακολουθήσω να κάνει τα μαγικά της.
Πιστεύετε στη μαγεία, στα ξωτικά;
Πιστεύω ότι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τίποτα. Από μικρή πίστευα σε αυτήν τη φράση που διάβασα στο βιβλίο του Γιοστέιν Γκάαρντερ, Ο Κόσμος της Σοφίας: «Ποιο σοφή είναι εκείνη που ξέρει ότι δεν ξέρει». Έχω συναντήσει πολλούς ανθρώπους που πιστεύουν στα ξωτικά και δεν μπορώ παρά να σεβαστώ την πίστη και τις εμπειρίες τους.
Έχετε ήδη γράψει δύο μυθιστορήματα με σκηνικό τον ευρωπαϊκό (παγωμένο ή καταπράσινο) βορρά. Αναρωτιέμαι τι θα σας έκανε να στραφείτε στη Μεσόγειο για έμπνευση ή γιατί όχι κάπου ακόμη πιο νότια.
Θα μου άρεσε πολύ να γράψω μια ιστορία που διαδραματίζεται στη Μεσόγειο! Οι φίλοι μου με πειράζουν ότι διαλέγω γυμνά τοπία χαμένα στην ομίχλη. Στην πραγματικότητα διαλέγω ανθρώπους, αναζητώ ενδιαφέροντες και συχνά παρεξηγημένους ήρωες. Κι αυτοί υπάρχουν παντού.
Αν έπρεπε να δώσετε μόνο μία συμβουλή για τη διαδικασία της έρευνας σε ένα νέο συγγραφέα, τι θα του λέγατε;
Κράτησε τους χαρακτήρες σου στο κέντρο της αναζήτησής σου και έχε υπομονή. Πολλά πράγματα μοιάζουν βαρετά καθώς ψάχνεις, το κλειδί είναι η επιμονή. Θα δυσκολευτείς να βρεις το δρόμο σου μελετώντας αρχεία, θα βρεθείς σε αδιέξοδα ή τα στοιχεία που συγκεντρώνεις θα μοιάζουν πολύ λίγα σε σχέση με τις ώρες που έχεις επενδύσει, αλλά θα αξίζουν τον κόπο. Οι θησαυροί θα εμφανιστούν μπροστά σου εκεί που δεν το περιμένεις.
Για τα Έθιμα Ταφής συγκεντρώσατε απίστευτο αριθμό βραβείων για πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέα. (Μερικά από αυτά: Baileys Women’s Prize for Fiction (Orange Prize), the Guardian First Book Award, ABIA Literary Fiction Book of the Year, Indie Awards Debut Fiction Book of the Year, Victorian Premier’s People’s Choice Award). Πού τα έχετε στο σπίτι σας και πόσο βαραίνουν στους ώμους σας;
Τα έχω κρυμμένα στο γραφείο μου, ένα δωμάτιο στο οποίο σπάνια μπαίνουν οι επισκέπτες γιατί αισθάνομαι αμήχανα να τα έχω σε κοινή θέα. Κατά καιρούς ναι, βαραίνουν στους ώμους μου. Θα ήταν ψέμμα να πω πως δεν νιώθω ποτέ πίεση ή ότι δεν με απασχολεί η αναμονή που ίσως νιώθουν κάποιοι στο αναγνωστικό κοινό. Αλλά το γράψιμο ήταν και πάντα θα είναι πηγή χαράς για μένα. Δεν γράφω για να γίνω γνωστή ή να βραβευτώ και προσπαθώ να μην σκέφτομαι την όποια κριτική που τα κείμενά μου θα δεχτούν τη στιγμή που σχεδιάζω ένα μυθιστόρημα. Αντιθέτως εστιάζω στην ευγνωμοσύνη που νιώθω για οποιονδήποτε έχει τη διάθεση να αφιερώσει χρόνο για να διαβάσει τα βιβλία μου. Είναι ένα δώρο η προσοχή του αναγνωστικού κοινού, κανείς δεν σου χρωστάει κάτι. Πάνω απ’ όλα όμως το γράψιμο είναι για μένα τρόπος για να ανασάνω. Γράφω και θα συνεχίσω να γράφω για να δίνω υπόσταση στην ύπαρξή μου.
