Στις 9 Απριλίου του 1895 εγκαινιάστηκε το στολίδι του Πειραιά, το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, το οποίο σήμερα συμπληρώνει 130 χρόνια λειτουργίας. Ένα θέατρο ταυτισμένο με την ιστορία της πόλης του Πειραιά αλλά και την ευρύτερη ελληνική Ιστορία. Τη διαδρομή του σημάδεψαν σπουδαίες προσωπικότητες, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, συγγραφείς, μεγάλα έργα της παγκόσμιας και εγχώριας δραματουργίας, ισχυροί δεσμοί με τους σημαντικότερους καλλιτεχνικούς φορείς της χώρας, αλλά και πόλεμοι, προσφυγιά, βομβαρδισμοί, ο σκληρός αγώνας για την επιβίωση.
Το 2025 είναι έτος γιορτής για την πόλη του Πειραιά. Όλος ο Σεπτέμβριος θα είναι αφιερωμένος στην επέτειο, με ένα μεγάλο, πολυσυλλεκτικό καλλιτεχνικό φεστιβάλ καθημερινών δράσεων και παρεμβάσεων που θα συνομιλεί με το ζωντανό σώμα της πόλης και θα αναδεικνύει όλο το ιστορικό της μεγαλείο.
Η ιστορία του
Η απόφαση για την ανέγερση του Δημοτικού Θεάτρου του Πειραιά πάρθηκε επί δημάρχου Τρύφωνα Μουτζόπουλου, ο οποίος το 1882 ενέκρινε ένα ιδιαίτερα σημαντικό κονδύλι «δι’ ανέγερσιν θεάτρου». Θεμελιώθηκε στις 24 Ιουνίου του 1884 «έναντι του Δημοτικού Παρθεναγωγείου», σε σχέδια που εκπόνησε ο Πειραιώτης αρχιτέκτονας Ι. Λαζαρίμος, καθηγητής του Πολυτεχνείου.
Οι πρώτες εκσκαφές, τον Απρίλιο του 1884, έφεραν στο φως σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία δίχασαν την τότε επιστημονική κοινότητα. Σύμφωνα με τον Ιάκωβο Δραγάτση, γραμματέα και σύμβουλο της Αρχαιολογικής Εταιρείας και έφορο των αρχαιοτήτων του Πειραιά, επρόκειτο για τμήματα του αρχαίου ναού του Διονύσου ενώ ο συγγραφέας Γεώργιος Ζαννέτος υποστήριξε ότι ήταν μια από τις πέντε στοές που υπήρχαν κατά την αρχαιότητα στον Πειραιά.
Οι πρώτες εκσκαφές, τον Απρίλιο του 1884, έφεραν στο φως σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία δίχασαν την τότε επιστημονική κοινότητα. Σύμφωνα με τον Ιάκωβο Δραγάτση, γραμματέα και σύμβουλο της Αρχαιολογικής Εταιρείας και έφορο των αρχαιοτήτων του Πειραιά, επρόκειτο για τμήματα του αρχαίου ναού του Διονύσου ενώ ο συγγραφέας Γεώργιος Ζαννέτος υποστήριξε ότι ήταν μια από τις πέντε στοές που υπήρχαν κατά την αρχαιότητα στον Πειραιά.
Το οικοδόμημα δεν ολοκληρώθηκε στην ίδια δημαρχιακή περίοδο, αλλά μετά από δώδεκα χρόνια, επί δημαρχίας Θεοδώρου Ρετσίνα. Ο αρχικός προϋπολογισμός του έργου άγγιζε τις 450 χιλιάδες δραχμές, αλλά για να προχωρήσει ο Δήμος αναγκάστηκε να δανειστεί χρήματα από την Εθνική Τράπεζα – 250 χιλιάδες δραχμές . Το συνολικό κόστος της ολοκλήρωσής του άγγιξε τις 900 χιλιάδες δραχμές.
Έκανε τα επίσημα εγκαίνιά του την Κυριακή του Θωμά, στις 9 Απριλίου 1895, στις 10.30 το πρωί, μετά «περισσής λαμπρότητος». Μέχρι το απόγευμα η φιλαρμονική του Δήμου έπαιζε κλασικά μουσικά κομμάτια μπροστά στον χώρο του θεάτρου, που είχε διαμορφωθεί έτσι ώστε να μπορούν με ευκολία να παρκάρουν οι «βικτώριες άμαξες» και τα λεγόμενα «Βιζ-α-βί», λεωφορεία της εποχής. Έναν περίπου μήνα μετά, υποδέχθηκε στη σκηνή το έργο του Δημήτριου Βερναδάκη «Μαρία Δοξαπατρή».
Το λευκό οικοδόμημα με αναφορές στην κλασικιστική παράδοση -επηρεασμένο από τη γερμανική σχολή που εκπροσωπούσε ο Τσίλερ– έγινε σημείο αναφοράς της πολιτιστικής ζωής της πόλης τόσο στον 19ο όσο και τον 20ο αιώνα. Η σκηνή του θεωρείται ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα δείγματα της εποχής μπαρόκ στην Ευρώπη. Ο τεράστιος πολυέλαιος που φώτιζε την αίθουσα στις απαρχές του, με γκάζι, διασώζεται μέχρι σήμερα. Για τους ηθοποιούς είχαν προβλεφθεί άνετα καμαρίνια και ένα πολυτελές καθιστικό. Γύρω από το πέταλο της κεντρικής αίθουσας βρίσκεται το διώροφο φουαγιέ, στο οποίο αρχικά δίνονταν χοροεσπερίδες φιλανθρωπικών συλλόγων και πραγματοποιούνταν εκθέσεις σπουδαίων ζωγράφων.
Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ειδικότερα όταν πραγματοποιήθηκε ο αποκλεισμός του Πειραιά από τις δυνάμεις του Αντάντ, το θέατρο αλλά και ο χώρος γύρω απ’ αυτό καταλήφθηκαν από τους Γάλλους στρατιώτες που συμμετείχαν στον αποκλεισμό της πόλης. Για δύο χρόνια φιλοξένησε Μικρασιάτες πρόσφυγες, καθώς η πόλη δεν είχε άλλες υποδομές για το σκοπό αυτό, ενώ ο βομβαρδισμός του Πειραιά από τους Συμμάχους στις 11 Ιανουαρίου του ’44 έπληξε μεγάλο μέρος του οικοδομήματος.
Για δύο χρόνια φιλοξένησε Μικρασιάτες πρόσφυγες, καθώς η πόλη δεν είχε άλλες υποδομές για το σκοπό αυτό, ενώ ο βομβαρδισμός του Πειραιά από τους Συμμάχους στις 11 Ιανουαρίου του ’44 έπληξε μεγάλο μέρος του οικοδομήματος.
Οι συχνές και διαφορετικές χρήσεις του προκάλεσαν σημαντικές φθορές. Η κατάστασή του επιβαρύνθηκε από τους σεισμούς του 1981 και του 1999. Μέσα στο πέρασμα των χρόνων, έγιναν πολλές προσπάθειες για την συντήρηση του κτιρίου από τις εκάστοτε δημοτικές αρχές, άλλοτε με επιτυχία και σεβασμό στο μνημείο κι άλλοτε όχι.
Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά φιλοξένησε για ένα μεγάλο διάστημα το Ιστορικό Αρχείο Πειραιά, τη Δημοτική Πινακοθήκη, αλλά και φορείς και σωματεία της πόλης, ενώ μετά το ’99 άνοιξε τις πόρτες του σε πολιτικούς γάμους και εκδηλώσεις σχολείων.
Ολόκληρη η ελληνική θεατρική και μουσική σκηνή το έκανε τόπο έμπνευσης και δημιουργίας. Σκηνοθέτες όπως ο Δημήτρης Ροντήρης, ο Γκίκας Μπινιάρης, ο Στέφανος Νικολαΐδης, ο Μιχάλης Κουνελάκης, ηθοποιοί όπως ο Αιμίλιος Βεάκης, ο Γιάννης Πρινέας, ο Ζάχος Θάνος, ο Αδαμάντιος Λεμός, ο Απόστολος Αυδής, ο Δημήτρης Χορν, ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, ο Μάνος Κατράκης, η Κυβέλη, η Ασπασία Παπαθανασίου μοιράστηκαν πολύτιμες στιγμές της πορείας τους με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Στο υπέροχο φουαγιέ του το κοινό απόλαυσε τα έργα σπουδαίων συνθετών όπως ο Μενέλαος Παλλάντιος, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Διονύσης Σαββόπουλος.
Η αποκατάσταση του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά ανέδειξε ένα σπουδαίο νεοκλασικό μνημείο. Το έργο ξεκίνησε το Μάιο του 2008 και τέθηκε υπό την επίβλεψη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και σύγχρονων Μνημείων του Υπ. Πολιτισμού και με χρηματοδότηση από Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο στήριξης και το ΕΣΠΑ.
Σήμερα έχει αποκτήσει μια εξαιρετική σκηνή, απόλυτα λειτουργική, ιδιαίτερου ύφους. Έχει αποκαλυφθεί πλήρως ο πλούσιος διάκοσμός του και αναδεικνύονται τα εξαιρετικά σχέδια του Ιωάννη Λαζαρίμου. Εντυπωσιακά είναι τα είκοσι τρία επιβλητικά θεωρεία του και βέβαια ο χώρος πάνω από τον θόλο της κεντρικής αίθουσας.
Δείτε για πρώτη φορά το λογότυπο του μεγάλου φεστιβάλ των 130 ετών, μαζί με ένα συγκινητικό βίντεο φτιαγμένο από σπάνιο αρχειακό υλικό:
Με στοιχεία από το www.dithepi.gr (Eλένη Αντωνοπούλου – Ευαγγελία Μπαφούνη, Διεύθυνση Πολιτισμού Δήμου Πειραιά)
