Αν αισθανόμαστε, ιδιαίτερα από τις εξελίξεις των τελευταίων ετών σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο, ότι ζούμε σε έναν κόσμο αβεβαιότητας και φόβου, όπου οι ίδιοι μπορούμε να ασκήσουμε ελάχιστο έως και μηδαμινό έλεγχο, ίσως οι μαζικές συγκεντρώσεις που προγραμματίζονται για τα Τέμπη, ανήμερα της θλιβερής επετείου, την Παρασκευή 28/02, να λειτουργούν ως μια ανάσα ελπίδας και αισιοδοξίας. Γιατί όμως ενδέχεται να συμβαίνει αυτό;
Σε συνομιλία που είχαμε με την ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, κα. Ηλιάνα Ντούρου, προσεγγίσαμε το παραπάνω ζήτημα καθώς και το πώς η συμμετοχή σε μία συλλογική δράση επηρεάζει τόσο την ψυχολογία των συγγενών των θυμάτων, όσο και του κόσμου που ταυτίζεται -σε έναν βαθμό- μαζί τους.
Με ποιον τρόπο η συμμετοχή στην πορεία ενισχύει την αίσθηση της αλληλεγγύης και πώς αυτή επηρεάζει την ψυχική υγεία των ανθρώπων που βιώνουν πιο έντονα το τραύμα;
Η συμμετοχή σε μια πορεία μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την αίσθηση της αλληλεγγύης, κάτι που έχει βαθιά επίδραση στην ψυχική υγεία. Όταν οι άνθρωποι συγκεντρώνονται για έναν κοινό σκοπό, δημιουργείται ένας ασφαλής χώρος όπου ο πόνος, η οργή και η θλίψη αναγνωρίζονται και μοιράζονται. Αυτή η συλλογική εμπειρία βοηθά τα άτομα να αισθανθούν ότι δεν είναι μόνα, κάτι που είναι καθοριστικό για την επεξεργασία της απώλειας, του πένθους, της αδικίας και της αγανάκτησης.
Ένας σημαντικός παράγοντας είναι ότι η συμμετοχή σε μια πορεία μετατρέπει την παθητικότητα σε δράση. Ός@ έχουν βιώσει ένα τραυματικό γεγονός, όποιο και να είναι αυτό, συχνά νιώθουν αβοήθητ@, σαν να μην έχουν κανέναν έλεγχο στην κατάσταση. Η ενεργή κινητοποίηση τους δίνει τη δυνατότητα να διεκδικήσουν δικαιοσύνη και αλλαγή, ενισχύοντας την αίσθηση της προσωπικής τους δύναμης.
Παράλληλα, η κοινωνική σύνδεση που αναπτύσσεται σε μια πορεία διαμαρτυρίας μειώνει την απομόνωση, η οποία συχνά συνοδεύει το τραύμα. Η επικοινωνία με άλλ@ που μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες, δημιουργεί δεσμούς υποστήριξης, προσφέροντας ανακούφιση και ενίσχυση της ανθεκτικότητας.
Επιπλέον, οι πορείες αποτελούν έναν ισχυρό μηχανισμό εξωτερίκευσης συναισθημάτων. Η θλίψη, ο θυμός και η αγανάκτηση βρίσκουν μια συλλογική διέξοδο, αποτρέποντας τη συσσώρευση και την καταστολή τους, που συχνά οδηγούν σε χρόνιο άγχος ή άλλες ψυχολογικές δυσκολίες. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, τα άτομα μπορούν να εκφράσουν το βίωμά τους, να νιώσουν ότι η φωνή τους ακούγεται και να ελαφρύνουν από το βάρος των ανεπεξέργαστων συναισθημάτων.
Τέλος, η συμμετοχή σε μια κινητοποίηση δημιουργεί ελπίδα και προοπτική για αλλαγή. Η συλλογική δράση υπενθυμίζει σε ός@ συμμετέχουν ότι, ακόμα και αν η αλλαγή δεν είναι άμεση, η πίεση που ασκείται μπορεί να φέρει αποτελέσματα. Αυτό βοηθά στη μείωση του αισθήματος αδικίας, ιδιαίτερα όταν το τραύμα προέρχεται από κοινωνικές ή πολιτικές παραλείψεις, και προσφέρει μια αίσθηση νοήματος στους αγώνες των ανθρώπων. Η αλληλεγγύη που καλλιεργείται μέσα σε μια πορεία δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα, αλλά μια ουσιαστική δύναμη που μπορεί να οδηγήσει στη θεραπεία, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
Πώς η κοινή συμμετοχή σε πορείες μπορεί να μειώσει την απομόνωση που βιώνουν οι γονείς των θυμάτων, όταν η θλίψη τους φαίνεται να διαστρεβλώνεται;
Οι γονείς των θυμάτων, ενδεχομένως, μεταξύ άλλων πολύ δυσάρεστων και οδυνηρών συναισθημάτων, να βιώνουν μια βαθιά αίσθηση απομόνωσης και απελπισίας, ιδιαίτερα όταν αισθάνονται ότι η κοινωνία ή οι θεσμοί δεν αναγνωρίζουν πλήρως τον πόνο τους ή διαστρεβλώνουν την πραγματικότητά τους. Η συμμετοχή σε πορείες τους φέρνει σε επαφή με άλλους ανθρώπους με κοινές αξίες, που μάχονται για τον ίδιο αγώνα για δικαιοσύνη, δίνοντάς τους μια συλλογική φωνή. Με αυτό τον τρόπο, ενδεχομένως, να μειώσει την αίσθηση ότι είναι μόνοι στην απώλειά τους και να τους δώσει τη δύναμη να συνεχίσουν να διεκδικούν την αλήθεια και τη δικαιοσύνη, γνωρίζοντας ότι έχουν συμμάχους στο πλευρό τους.
H κοινωνική σύνδεση που αναπτύσσεται σε μια πορεία διαμαρτυρίας μειώνει την απομόνωση, η οποία συχνά συνοδεύει το τραύμα
Πώς μπορεί η συμμετοχή σε συλλογικές κινητοποιήσεις, όπως οι πορείες για δικαιοσύνη, να βοηθήσει τα άτομα να επεξεργαστούν τα συναισθήματα του θυμού και της θλίψης;
Ο θυμός και η θλίψη είναι φυσικές αντιδράσεις στην αδικία, αλλά όταν μένουν ανεπεξέργαστα, μπορεί να οδηγήσουν σε συναισθηματικό αδιέξοδο. Οι συλλογικές κινητοποιήσεις επιτρέπουν στους ανθρώπους να διοχετεύσουν αυτά τα συναισθήματα σε δράση, δίνοντάς τους μια αίσθηση σκοπού αλλά και ελέγχου. Το να φωνάξεις ένα σύνθημα, να κρατήσεις ένα πανό ή απλά να σταθείς ανάμεσα σε ανθρώπους που μοιράζονται τα ίδια συναισθήματα, μπορεί να λειτουργήσει ως μια μορφή εξωτερίκευσης και επεξεργασίας του πόνου. Μέσα από τη δράση, το άτομο δεν νιώθει παγιδευμένο στη θλίψη, αλλά ενεργό μέρος μιας συλλογικής προσπάθειας για αλλαγή.
Πώς η εξωτερίκευση των συναισθημάτων μέσω μιας συλλογικής δράσης, όπως η πορεία, μπορεί να βοηθήσει στην επεξεργασία του συλλογικού τραύματος και στην ψυχική αποκατάσταση;
Το συλλογικό τραύμα δημιουργείται όταν ένα γεγονός πλήττει μια ολόκληρη κοινότητα, αφήνοντας βαθιά ψυχικά σημάδια. Η εξωτερίκευση μέσω της συμμετοχής σε πορείες βοηθά, γιατί επιτρέπει στους ανθρώπους να εκφράσουν δημόσια τη θλίψη και την οργή τους, αντί να τις καταπιέσουν. Η κοινή εμπειρία της διαμαρτυρίας προσφέρει αναγνώριση και επικύρωση του τραύματος, κάτι που είναι απαραίτητο για την αποκατάσταση. Επιπλέον, ενισχύει την αίσθηση του ανήκειν, καθώς το άτομο βλέπει ότι δεν υποφέρει μόνο του, αλλά αποτελεί μέρος μιας κοινότητας που στηρίζει και διεκδικεί μαζί του.
Πιστεύετε ότι η αναζήτηση δικαιοσύνης και η συμμετοχή σε διαδηλώσεις για το δυστύχημα στα Τέμπη μπορεί να βοηθήσει τους γονείς των θυμάτων να επεξεργαστούν ευκολότερα το τραύμα τους;
Η αναζήτηση δικαιοσύνης είναι μια κρίσιμη διαδικασία για την ψυχική επεξεργασία της απώλειας, ειδικά όταν αυτή οφείλεται σε αμέλεια ή συστημικές αποτυχίες. Οι γονείς των θυμάτων των Τεμπών δεν μπορούν να φέρουν πίσω τα παιδιά τους, αλλά η διεκδίκηση της αλήθειας μπορεί να τους δώσει ένα αίσθημα νοήματος και σκοπού. Οι διαδηλώσεις λειτουργούν ως ένας χώρος όπου μπορούν να εκφράσουν τον πόνο τους δημόσια και να βρουν στήριξη από την κοινωνία. Η συμμετοχή των πολιτών σε αυτές τις κινητοποιήσεις τους δίνει φωνή και ελπίζω να τους βοηθά να νιώσουν ότι η απώλειά τους δεν θα ξεχαστεί, κάτι που είναι σημαντικό για τη διαχείριση του πένθους.
Η κοινή εμπειρία της διαμαρτυρίας προσφέρει αναγνώριση και επικύρωση του τραύματος, κάτι που είναι απαραίτητο για την αποκατάσταση.
Υπάρχουν κρατικές πρωτοβουλίες για την ψυχολογική στήριξη των οικογενειών των θυμάτων του δυστυχήματος;
Για να είμαι ειλικρινής δεν γνωρίζω αν προσφέρθηκε από το κράτος συστηματική παροχή ψυχολογικής υποστήριξης στις οικογένειες των θυμάτων, αλλά πολύ αμφιβάλλω για το αν θα υπήρχε τέτοια μέριμνα στη χώρα μας. Το μόνο που γνωρίζω είναι πως τις πρώτες μέρες λειτούργησε η Εθνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης, η οποία αδιαμφισβήτητα είχε πολλά να προσφέρει, ωστόσο αν μιλάμε για το θάνατο συγγενή, οι βραχύχρονες συζητήσεις με επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν μπορούν να προσφέρουν και πολλά. Τέλος, γνωρίζω πως αρκετοί συνάδελφοι ιδιωτικά και ανεξάρτητα από το κράτος, παρείχαν δωρεάν συνεδρίες στις οικογένειες των θυμάτων.
Την ίδια ώρα, σε ανάρτηση στην πλατφόρμα της, Keep it open, στο Instagram, με τίτλο «Πώς η συμμετοχή στην πορεία μπορεί να ενισχύσει την ψυχική υγεία», οπτικοποιεί τα παραπάνω και γράφει:
«Πως η συμμετοχή στην πορεία μπορεί να ενισχύσει την ψυχική υγεία»
«1. Από την απογοήτευση στη δράση. Όταν νιώθουμε πως τίποτα δεν αλλάζει, η συλλογική κινητοποίηση μάς βοηθά να επανακτήσουμε την αίσθηση ελέγχου. Δεν είμαστε αμέτοχ@ – συμμετέχουμε, διεκδικούμε, δίνουμε με αυτό τον τρόπο νόημα στην αγανάκτησή μας.
»2. Η δύναμη της σύνδεσης. Όταν παρακολουθούμε τα γεγονότα από την τηλεόραση, μπορεί να πιστεύουμε πως η οργή, η θλίψη ή η ανάγκη για αλλαγή ανήκει στη μειοψηφία, ειδικά όταν η πραγματικότητα παρουσιάζεται διαστρεβλωμένη. Όμως συμμετέχοντας σε πορείες αντικρίζουμε χιλιάδες ανθρώπους που νιώθουν το ίδιο, και με αυτό τον τρόπο η μοναξιά διαλύεται. Η αίσθηση του “μαζί” γίνεται ασπίδα απέναντι στην απογοήτευση, και η συλλογική εμπειρία μάς ενώνει και μας δίνει τη δύναμη να συνεχίσουμε.
»3. Επεξεργασία του συλλογικού τραύματος. Όταν συμβαίνουν τραυματικά γεγονότα, είναι σημαντικό να τονιστεί η σημασία της εξωτερίκευσης των συναισθημάτων μας. Η πορεία δεν είναι απλώς μια διαμαρτυρία – είναι ένας τρόπος να πενθήσουμε, να θυμίσουμε πως η αδικία δεν θα ξεχαστεί και να επεξεργαστούμε το σοκ που έχουμε βιώσει.
»4. Ενίσχυση της ελπίδας. Η ιστορία δείχνει πως οι κοινωνίες αλλάζουν όταν οι άνθρωποι ενώνονται. Δρώντας μαζί για έναν σκοπό, ενισχύεται η αίσθηση της ελπίδας και της προσωπικής μας αξίας, ακόμα και αν τα αποτελέσματα δεν είναι άμεσα.
»Για όσ@ δεν μπορούν να συμμετέχουν σε πορεία λόγω κάποιων καταστάσεων (π.χ. άγχους, κρίσεων πανικού), υπάρχουν άλλοι τρόποι να εκφράσουν τη στήριξή τους. Για παράδειγμα μπορούν να μοιραστούν πληροφορίες και να ευαισθητοποιήσουν άλλ@, είτε μέσω social media, είτε την οικογένεια και τους φίλους. Η συμμετοχή δεν έχει μόνο έναν τρόπο – υπάρχει πάντα χώρος για όλ@, και κάθε φωνή έχει αξία, ανεξαρτήτως της μορφής που αυτή παίρνει.
»Η συλλογική δράση είναι εργαλείο της κοινωνικής όσο και ψυχικής ενδυνάμωσης.
»Το να μοιραζόμαστε τον πόνο και να διεκδικούμε ένα δικαιότερο μέλλον δεν είναι μόνο πολιτική πράξη – είναι και θεραπευτική».
Στο τέλος, η ειδικός δίνει μια λίστα με τα σημεία συγκεντρώσεων σε όλη τη χώρα.
Δείτε την ανάρτησή της:
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
