Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη φίλων. Ο Αριστοτέλης έκανε διάκριση ανάμεσα σε φιλίες με βάση τη χρησιμότητα, την ευχαρίστηση και την αρετή. Ο Γάλλος φιλόσοφος, Michel de Montaigne έγραψε για την αληθινή φιλία, η οποία «μεγαλώνει, τρέφεται και βελτιώνεται με την απόλαυση, ως να είναι από μόνη της πνευματική, και η ψυχή να γίνεται ακόμα πιο εκλεπτυσμένη με την άσκησή της».
Ωστόσο, ακόμα και αν οι φιλίες μας δεν λειτουργούν, τείνουμε να παραμένουμε σε αυτές λόγω αδράνειας, κοινής ιστορίας ή απλώς λόγω εγγύτητας. Αλλά οι φιλίες, όπως ακριβώς και οι ρομαντικές σχέσεις, μπορεί να είναι τοξικές, επιβλαβείς ή απλώς ενοχλητικές. Και μερικές φορές πρέπει να τελειώσουν.
Εδώ είναι που έρχεται αυτό που λέμε «άσπονδη φιλία» ή στα αγγλικά, “frenemy”. O όρος προέρχεται από τις λέξεις “friend” (φίλος) και “enemy” (εχθρός) και χαρακτηρίζει εκείνον τον άνθρωπο που φαινομενικά είναι φίλος μας, αλλά στην ουσία μας εχθρεύεται.
Αυτό το αρκτικόλεξο του φίλου και του εχθρού εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην αγγλική γλώσσα στα τέλη του 19ου αιώνα. Σηματοδοτεί μια δυσαρμονική σχέση στην οποία κάποιος μοιάζει να είναι φίλος με κάποιον άλλο ή έχει μια επιφανειακά φιλική συμπεριφορά απέναντί του, αλλά στην πραγματικότητα δεν βρίσκεται στο πλευρό του ως αληθινός φίλος.
Στα ελληνικά η λέξη «άσπονδος» σχηματίζεται από το στερητικό άλφα και τη λέξη σπονδή, που στην αρχαιότητα αναφερόταν σε μια επίσημη τελετή επικύρωσης μιας συμφωνίας, και αναφέρεται σε κάποιον κάποιον με τον οποίο δεν έχουμε κάνει κάποια σπονδή (ιεροτελεστία για επικύρωση φιλίας). Πρόκειται, δηλαδή, για έναν εχθρό μεταμφιεσμένο σε φίλο όπου ο φθόνος και η ζήλια υπερισχύουν της δήθεν φιλίας.
Αλλά πώς μπορείτε να καταλάβετε αν οι δικοί σας φίλοι είναι άσπονδοι;
Ακολουθούν εννέα προειδοποιητικά σημάδια που πρέπει να προσέξετε και μερικές συμβουλές από ειδικούς, για να κατανοήσετε καλύτερα τα δείγματα, αλλά και να σκεφτείτε μήπως εσείς είστε αυτή η φίλη.
Μιλούν για εσάς πίσω από την πλάτη σας
Οι περισσότεροι από εμάς δεν είμαστε άγιοι όταν πρόκειται για κουτσομπολιά, αλλά υπάρχει ένα ορισμένο επίπεδο εμπιστοσύνης σε κάθε σχέση προκειμένου να διατηρηθεί ο δεσμός υγιής. Αν η φίλη σας διαδίδει φήμες για πράγματα που έχετε πει – ή, ακόμα χειρότερα, γεγονοτα που έχει επινοήσει – αυτό είναι μια σαφής ένδειξη ότι δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για εσάς ή τη φιλία σας.
Θέλουν πάντα κάτι από εσάς
Η παροχή υποστήριξης είναι μια πτυχή της υγιούς φιλίας, αλλά όταν αυτή είναι μονόπλευρη και συνεχής (μπορείτε να πληρώσετε για το γεύμα; μπορείτε να βγάλετε βόλτα το σκύλο τους; μπορείτε να πείτε μια καλή κουβέντα στον εργοδότη σας; μπορείτε να βοηθήσετε στη μετακόμιση, μπορείτε να τους πάτε στη δουλειά;) μπορεί να υπάρχει πρόβλημα.
«Μην είσαι πια καλός φίλος», συμβούλεψε κάποτε η Heather Havrilesky, η συγγραφέας πίσω από τη στήλη συμβουλών Ask Polly του Cut, έναν αναγνώστη που υποψιαζόταν ότι οι φίλοι του μπορεί να τον χρησιμοποιούν. «Να είσαι εκεί, αλλά ζήτα και από τους άλλους να είναι εκεί για εσένα. Από τις αντιδράσεις τους θα καταλάβεις πόσο καλοί φίλοι είναι».
Οι συναισθηματικές του ανάγκες υπερτερούν σταθερά των δικών σας
Η φιλία έχει να κάνει με την αμοιβαία υποστήριξη, αλλά το πρόβλημα έρχεται όταν οι συναισθηματικές ανάγκες ενός άλλου ατόμου φαίνεται να υπερτερούν πάντα των δικών σας. «Ένας κακός φίλος σάς υπενθυμίζει ότι κάθε φορά που ζητάτε ψυχολογική στήριξη, γίνεστε εγωπαθής και αναίσθητη, αλλά όταν πρόκειται για δικά του προβλήματα πρέπει να είστε το πλευρό του, διαφορετικά είστε κακή και άκαρδη φίλη», έγραψε κάποτε στην ίδια στήλη η relationship coach.
Μιλούν μόνο για τον εαυτό τους
Δεν είναι καλό σημάδι αν προσπαθείτε απεγνωσμένα να μιλήσετε για κάτι που σας συνέβη και ο φίλος ή η φίλη σας δεν σταματά να μιλά για το πώς μαγείρεψε ένα νόστιμο φαγητό, το οποίο – συμφώνα με τα λεγόμενά του/της – εσείς δεν έχετε ποτέ δοκιμάσει. Αν οι κουβέντες σας περιστρέφονται αποκλειστικά γύρω από τη ζωή του ενός, τότε ίσως ήρθε η ώρα να σκεφτείτε σοβαρά τη φιλία σας με αυτόν τον άνθρωπο.
Δεν χαίρονται με τις επιτυχίες σας
«Η φιλία έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ψυχολογική μας ευημερία από ό,τι οι οικογενειακές σχέσεις», δήλωσε η κοινωνιολόγος Rebecca G. Adams στους New York Times. Ένας φίλος θα πρέπει να είναι σε θέση να νιώθει και να εκφράζει γνήσια χαρά για εσάς όταν τα πράγματα πηγαίνουν καλά στη ζωή σας. Αν αισθάνεστε ότι δεν θέλετε καν να του μιλήσετε για τα όμορφα στη ζωή σας επειδή πάντα σας μειώνει (τα επιτεύγματά σας δεν είναι τόσο εντυπωσιακά, η νέα σας δουλειά δεν είναι τόσο καλή ή η νέα σας σχέση δεν θα κρατήσει), απλά δεν είναι καλός φίλος.
Ακολουθούν την τακτική της παθητικής επιθετικότητας
Αυτού του είδους η συμπεριφορά πληγώνει και ενοχλεί, αλλά προσπαθήστε να θυμάστε ότι δεν αφορά εσάς. «Κάθε φορά που κάποιος χρησιμοποιεί παθητική επιθετικότητα προσπαθεί να σας αναστατώσει», έγραψε η Andrea Brandt, οικογενειακή θεραπεύτρια, στο Psychology Today, «θυμίστε στον εαυτό σας ότι κάτω από τα δήθεν αστεία ή ειλικρινή σχόλιά του κρύβεται βαθιά δυστυχία και έλλειψη αυτοπεποίθησης. Όσο πιο ευτυχισμένη είστε με τη ζωή σας, τόσο πιο εύκολο θα είναι για τους άλλους να δείξουν το πραγματικό τους πρόσωπο – αυτό της ζήλειας».
Θεωρούν ειλικρίνεια τα αρνητικά τους σχόλια
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να λέμε σε κάποιον μια δύσκολη, αλλά τελικά χρήσιμη αλήθεια και στο να κριτικάρουμε κάτι «ειλικρινά» μόνο και μόνο για να προκαλέσουμε πόνο ή να προσβάλλουμε. Είναι ακριβώς όπως τραγούδησε η Taylor Swift στο All to Well: «Με παίρνεις πάλι τηλέφωνο μόνο και μόνο για να με σπάσεις σαν υπόσχεση, τόσο τυχαία σκληρή στο όνομα της ειλικρίνειας».
Τα αστεία τους πληγώνουν
«Το πείραγμα στις φιλίες είναι συχνά υγιές και διασκεδαστικό», έγραψε η Rachel Simmons, συγγραφέας του Odd Girl Out και του The Curse of the Good Girl. «Αλλά όταν γίνεται κατάχρηση, το “απλά αστειεύομαι” περιέχει μια ενοχλητική λογική: Αν δεν το εννοούσα, δεν συνέβη». Και αυτή η λογική σημαίνει ότι ο φίλος σας όχι μόνο δεν σέβεται τα συναισθήματά σας, αλλά αρνείται να αναλάβει την ευθύνη όταν τα έχει πληγώσει.
Νιώθετε άβολα μέσα σε αυτή τη φιλία
Εμπιστευτείτε τα συναισθήματά σας. Αν κάθε φορά που μιλάτε σε μια φίλη ή έναν φίλο νιώθετε αρνητική αναστάτωση και δεν θέλετε πραγματικά να βγείτε μαζί τους, αρνηθείτε την πρόταση για έξοδο.
«Στην πραγματικότητα θα περάσετε μια μικρή διαδικασία θλίψης με αυτό αλλά έτσι πρέπει να γίνει», δήλωσε στο TIME η Miriam Kirmayer, κλινική θεραπεύτρια που ειδικεύεται στις φιλίες. «Αν αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να αλλάξετε την κατάσταση της τοξικής φιλίας, είναι εντάξει να τη θρηνήσετε, να προχωρήσετε και να βρείτε σχέσεις που είναι πολύ πιο ικανοποιητικές».
Πώς να διαχειριστείτε έναν άσπονδο φίλο
Μια τέτοια φιλία μπορεί να σας εξουθενώσει συναισθηματικά. Τείνει να σας στερεί τον ενθουσιασμό και την όρεξή για ζωή με συχνές υποτιμήσεις, αποθαρρύνσεις ή παθητική-επιθετική συμπεριφορά.
Αν σας είναι δύσκολο να ξεκόψετε απότομα τις σχέσεις με τον frenemy σας, προσπαθήστε να διατηρείτε τυπικές σχέσεις, να μην μοιράζεστε πολλά με αυτόν τον άνθρωπο, να θέτετε ξεκάθαρα όρια και να θυμάστε πως στη ζωή σας δεν χρειάζεστε άτομο που φέρνουν περισσότερο αρνητισμό.
