Η πρώην δικαστής Sandra Day O’Connor, η πρώτη γυναίκα μέλος του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, πέθανε την Παρασκευή, 1 Δεκεμβρίου, σύμφωνα με ανακοίνωση από το Ανώτατο Δικαστήριο. Σύμφωνα με ανακοίνωση, η O’Connor, πέθανε στα 93 λόγω «επιπλοκών που σχετίζονται με προχωρημένη άνοια». Ξεκίνησε τη θητεία της το 1981 και αποσύρθηκε το 2006.
Πρόκειται για μία γυναίκα, η οποία κατείχε μία θέση «στο τραπέζι των αποφάσεων» για κρίσιμα και διχαστικά συνταγματικά ζητήματα, σε μία εποχή που «οι καρέκλες» των αποφάσεων ανήκαν κατ’ αποκλειστικότητα σε άντρες.
Προτείνοντας την O’Connor για την δικαστική έδρα το 1981, ο Πρόεδρος Ronald Reagan την αποκάλεσε «πραγματικά ένα άτομο για όλες τις εποχές, με αυτές τις μοναδικές ιδιότητες της ιδιοσυγκρασίας, της δικαιοσύνης, της πνευματικής ικανότητας και της αφοσίωσης στο δημόσιο καλό που χαρακτηρίζουν τους 101 αδελφούς που έχουν προηγηθεί αυτής».
Ο τρόπος που έχτιζε τους συλλογισμούς της και οι ψήφοι στις οποίες κατέληγε, οδήγησαν στο να χαρακτηριστεί ως “Swing Voter” (o ψηφοφόρος που κρίνει το αποτέλεσμα) – η ίδια δεν δέχτηκε ποτέ αυτό το παρατσούκλι.
«Εάν θέλουμε η συζήτηση για το έργο της εμβληματικής νομικού και δικαστή να γίνει σε επίπεδο ουσιαστικής δικαιοσύνης, τότε είναι σημαντικό να πούμε ότι αυτός ο χαρακτηρισμός δεν είναι παρά μονόπλευρος και επιδερμικός», λένε οι υποστηρικτές της.
Η O’Connor ήξερε να συμβιβάζει και όχι να συμβιβάζεται. Σύμφωνα με τον James Tod, πρώην καθηγητή πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο της Αριζόνα και καλό φίλο της: «Ήξερε πώς να αντιμετωπίζει τους ανθρώπους και να τους κάνει να συμφωνούν ώστε να διεκπεραιώνει τα πράγματα».
Η Sandra O’Connor ήταν κάθε άλλο παρά ασταθής. Ήταν άνθρωπος του αποτελέσματος και των γρήγορων αποφάσεων. Σε όποια υπόθεση αναλάμβανε, συνυπολόγιζε τη συνέπεια της εκάστοτε απόφασης που θα λάμβανε με στοχευμένη προσοχή. Άλλωστε, πηγή του δικαίου των Ηνωμένων Πολιτειών αποτελεί άμεσα η νομολογία του Ανωτατου Δικαστηρίου. Άρα το διακύβευμα πίσω από κάθε λέξη των ανθρώπων που κάθονται σε αυτές τις έδρες είναι πάντα μεγάλο. Και αυτό η O’ Connor το γνώριζε βαθιά. Ενδιαφερόταν για το πώς θα εκτελούνταν οι αποφάσεις στην πραγματικότητα και πώς θα επηρέαζαν τις αντιλήψεις του κοινού για το Δικαστήριο και τη νομιμότητά του.
Όπως διαβάζουμε στο New Yorker, πουθενά αυτή η προσέγγιση δεν ήταν πιο ξεκάθαρη όσο στη νομολογία της για τις αμβλώσεις. Η άμβλωση, είπε στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ronald Reagan όταν τον συνάντησε, ότι ήταν απεχθής γι’ αυτήν. Σημειώνεται πως ως κυβερνήτης της Καλιφόρνια, ο Ronald Reagan είχε υπογράψει ένα νομοσχέδιο το οποίο επέτρεπε τις αμβλώσεις, με αποτέλεσμα να πραγματοποιηθούν πάρα πολλές στην πολιτεία.
Η δικαστής την επέκρινε, αλλά συνέγραψε τη σημαντική γνωμοδότηση 5–4 στο Planned Parenthood of Southeastern Pennsylvania v. Casey, από το 1992, επιβεβαιώνοντας το συνταγματικό δικαίωμα σε άμβλωση που είχε καθιερωθεί από τον Roe v. Wade σχεδόν είκοσι χρόνια νωρίτερα.
H υπόθεση αυτή παρουσίασε και ένα κριτήριο-μέτρο εξισορρόπησης, που συχνά πιστώνεται στην O’Connor, την «ρήτρα του αδικαιολόγητου βάρους» η οποία επιτρέπει στις Πολιτείες να νομοθετούν περιορισμούς στην άμβλωση, εάν δεν συνιστούν αδικαιολόγητο βάρος για την γυναίκα που επιθυμεί να τερματίσει την εγκυμοσύνη της. Εκ πρώτης όψεως, είναι κριτήριο αφηρημένο και αναντίρρητα συμβιβασμός, αλλά εφαρμόσιμο δεδομένης της εποχής. Και αυτό έχει νομική αξία.
Η Sandra O’Connor έκανε μέσω του πραγματισμού της και ποτέ αποποιούμενη τον επηρεασμό των προσωπικών βιωμάτων, συζητήσεις του “σήμερα” πριν αυτό το “σήμερα” φτάσει. Σε μία χαρακτηριστική της διατύπωση ανέφερε: «Είναι κατά τις πιο δύσκολες και αβέβαιες στιγμές μας που η δέσμευση του Έθνους μας στη δίκαιη διαδικασία δοκιμάζεται πιο σοβαρά. Και είναι σε εκείνους τους καιρούς που πρέπει να διατηρήσουμε τη δέσμευσή μας στις αρχές για τις οποίες αγωνιζόμαστε για το εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό». Και αυτό έκανε, μέχρι του τέλος της θητείας αλλά και της ζωής της.
