Πολύς λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια για την εκπαίδευση STEM και τη σημασία της στην ανάπτυξη των παιδιών. Στην χώρα μας το πιο γνωστό πρόγραμμα γύρω από αυτή είναι το Generation Next, ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο ενδυναμώνει εκπαιδευτικούς, μαθητές και μαθήτριες μέσω της STEM εκπαίδευσης και βοηθά στην ανάπτυξη των ψηφιακών τους δεξιοτήτων.
Όμως, τι ακριβώς είναι το STEM και πώς μπορεί να συμβάλλει στην εξέλιξη των παιδιών; Πώς τα προετοιμάζει για την ένταξή τους στην κοινωνία, αλλά τι ελπίδες δημιουργεί για το αύριο;
Η Ιφιγένεια Παγωμένου, το πρόσωπο πίσω από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Generation Next, απαντά σε όλες τις ερωτήσεις μας και λύνει κάθε απορία γύρω από την εκπαίδευση STEM.
Θέλετε να μας πείτε με απλά λόγια τι είναι η εκπαίδευση STEM και σε ποιους τομείς μπορεί να φανεί χρήσιμη;
To STEM προέρχεται από τα αρχικά των λέξεων Επιστήμη (Science), Τεχνολογία (Technology), τη Μηχανική (Engineering) και Μαθηματικά (Mathematics) και αφορά σε μια μοναδική μέθοδο διδασκαλίας.
Η STEM εκπαίδευση θέτει στο επίκεντρο τους μαθητές και τις μαθήτριες, δίνει νόημα στη μάθηση, αντλώντας παραδείγματα από τον πραγματικό κόσμο, είναι διαθεματική συσχετίζοντας τους κλάδους που τη συνθέτουν και εστιάζει στην επίλυση προβλημάτων, δίνοντας έμφαση στη χρήση της τεχνολογίας.
Το STEM ενισχύει τη δημιουργικότητα των παιδιών και τα βοηθά να αναπτύξουν επαγωγική, παραγωγική και κριτική σκέψη καθώς επίσης και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
Επιπλέον, μέσω του STEM μαθαίνουν να συνεργάζονται και να έχουν αίσθημα ευθύνης ενώ η ανάληψη αρμοδιοτήτων και η κατανόηση ότι μπορούν να συνεισφέρουν ισότιμα στο πλαίσιο μιας ομάδας, τονώνει την αυτοπεποίθησή τους.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν βασικές δεξιότητες που χρειάζονται για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της σημερινής εποχής και να ανταποκριθούν στις προκλήσεις του μέλλοντος, ανεξάρτητα από τα ενδιαφέροντα ή τους επαγγελματικούς τους στόχους.
Η εμπειρία αυτή τους αφήνει όλους κερδισμένους! Έτσι από τη μία πλευρά έχουμε παιδιά που ενδιαφέρονται και απολαμβάνουν τη μάθηση και από την άλλη εκπαιδευτικούς που εξελίσσουν τις γνώσεις τους και παράλληλα ανακαλύπτουν νέους τρόπους διδασκαλίας και σύνδεσης με τους μαθητές και τις μαθήτριές τους.
Πώς μπορεί να προετοιμάσει τα παιδιά να γίνουν ενεργοί και χρήσιμοι πολίτες;
Μέσω της STEM εκπαίδευσης τα παιδιά ενθαρρύνονται να θέτουν τις δικές τους ερωτήσεις στο πλαίσιο της έρευνας ενώ ακολουθούν μια διαδικασία που τα βοηθά να μάθουν να διερευνούν πολλαπλές προοπτικές και να ανταλλάζουν ιδέες, με στόχο την επίλυση ενός πραγματικού προβλήματος.
Έτσι, συνεργάζονται μεταξύ τους, θέτουν σημαντικά ερωτήματα, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και απομυθοποιούν το «λάθος», δοκιμάζοντας ποικίλες εναλλακτικές για την εξεύρεση της ιδανικής λύσης. Τα παιδιά συνδέονται με τον πραγματικό κόσμο και τα προβλήματα αυτού. Και αυτή είναι μια διαδικασία που δημιουργεί ευαισθητοποιημένους και ενεργούς πολίτες που γνωρίζουν και αξιολογούν.
Πώς ήρθε στη δική σας επαγγελματική ζωή το STEM;
Το STEM ήρθε στη ζωή μου πριν από 3 χρόνια περίπου, όταν εντάχθηκα στην ομάδα της SciCo και ανέλαβα ρόλο Senior Project Leader στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Generation Next, το οποίο σχεδιάστηκε από εμάς και υλοποιείται με την υποστήριξη του Ιδρύματος Vodafone και την ακαδημαϊκή συμβολή της Ελληνογερμανικής Αγωγής.
Όπως το STEM δίνει νόημα στη μάθηση, έτσι έδωσε ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστό νόημα και στη δική μου επαγγελματική ζωή! Από τότε και μέχρι σήμερα συνεχίζω να ανακαλύπτω συνεχώς, μέσα από τις προσωπικές ιστορίες παιδιών και εκπαιδευτικών που έρχομαι σε επαφή μέσω του προγράμματος, το ότι όταν επικεντρώνεσαι στον άνθρωπο, λειτουργείς ομαδοσυνεργατικά και έχεις τα κατάλληλα εργαλεία…”sky is the limit”!
Πώς είναι για μια νέα γυναίκα επιστήμονας να δραστηριοποιείται σ’ έναν κατεξοχήν ανδροκρατούμενο χώρο; Συναντήσατε δυσκολίες στην πορεία σας. Έχουν αλλάξει τα πράγματα από τότε που κάνατε τα πρώτα σας βήματα έως σήμερα;
Η ισότητα μεταξύ των φύλων στην επιστήμη αλλά και την αγορά εργασίας γενικότερα είναι ένα πολύ σημαντικό και σοβαρό κοινωνικό ζήτημα. Σαφώς και έχουν αλλάξει τα πράγματα και χρόνο με το χρόνο αλλάζουν ολοένα και περισσότερο. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι μεγάλες αλλαγές απαιτούν χρόνο για να παγιωθούν και να περάσουν στη συνείδηση του γενικού πληθυσμού και να μην αποτελούν απλώς «θέματα προς συζήτηση», έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε για να φτάσουμε στην έννοια της ισότιμης αγοράς εργασίας και της ισότιμης κοινωνίας.
Έτσι, μεταξύ άλλων, η (υπο)εκπροσώπηση των γυναικών στις STEM θέσεις εργασίας ή στις θέσεις ισχύος, το gender gap και η έλλειψη ίσων ευκαιριών και δικαιωμάτων είναι θέματα τα οποία θα μας απασχολούν, δυστυχώς, για πάρα πολλά χρόνια ακόμη. Παρόλα αυτά, όσο πιο πολύ κατανοούμε και αφομοιώνουμε την επιστήμη και όσο περισσότερο μαθαίνουμε να σεβόμαστε τους συνανθρώπους μας και να υπερασπιζόμαστε και να διασφαλίζουμε τα δικαιώματά τους, τόσο περισσότερο μπορούμε να ελπίζουμε σε έναν κόσμο πιο όμορφο και πιο δίκαιο για όλους.
Είστε υπεύθυνη του εκπαιδευτικού προγράμματος Generation Next, το οποίο προσπαθεί να συμβάλλει στη διάδοση της STEM εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Σ’ αυτό το πλαίσιο πραγματοποιούνται εργαστήρια σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Η εκπαίδευση έχει τη δύναμη ν’ αλλάξει νοοτροπίες, ν’ αγκαλιάσει τη διαφορετικότητα, να μας κάνει πιο αλληλέγγυους;
Όπως είπε ο Nelson Mandela, «Η εκπαίδευση είναι το πιο ισχυρό όπλο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να αλλάξουμε τον κόσμο». Τα μαθήματα του Generation Next εμπλέκουν τα παιδιά σε συζητήσεις που αφορούν σε σημαντικά ζητήματα της σύγχρονης κοινωνίας, μιας και καλούνται να εντοπίσουν πραγματικά προβλήματα που απασχολούν τον τόπο τους ή μια ομάδα συμπολιτών τους ή την καθημερινότητά μας γενικά, με στόχο να προτείνουν τη δική τους λύση σε αυτά. Για να το επιτύχουν συνδέονται με την τοπική τους κοινότητα, διερευνούν τις επιπτώσεις των προβλημάτων και ανταλλάζουν ιδέες και απόψεις σχετικά με την επίλυσή τους.
Δουλεύουν ομαδικά συζητούν, δοκιμάζουν, κάνουν λάθη και προσπαθούν ξανά και ξανά, ούτως ώστε να φτάσουν στην ιδανική λύση. Έτσι δένονται μεταξύ τους, διευρύνουν τους ορίζοντές τους και μαθαίνουν να σέβονται τη γνώμη και τη διαφορετικότητα των άλλων ενώ παράλληλα εμπλέκονται και συνδέονται με πρόσωπα και καταστάσεις, κατανοούν και ευαισθητοποιούνται για προβλήματα της καθημερινής ζωής και συμπάσχουν.
Αυτό, λοιπόν, είναι μια εμπειρία που αλλάζει για πάντα τον τρόπο που βλέπουν τον κόσμο και τον εαυτό τους. Τρεις μαθήτριες από την Κρήτη που έφτιαξαν ένα γάντι που μεταφράζει τη νοηματική αλφάβητο σε κείμενο, ένα app που δημιούργησε μια ομάδα από το Σχηματάρι με στόχο να βοηθήσει τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και ένα app το οποίο ανέπτυξαν μαθητές από την Κομοτηνή με στόχο να ενημερώνει και να ευαισθητοποιεί το ευρύ κοινό για την επιτακτική ανάγκη της εθελοντικής αιμοδοσίας, είναι λίγα μόνο παραδείγματα που αποδεικνύουν πως η εκπαίδευση STEM ενδυναμώνει, αλλάζει νοοτροπίες, ευαισθητοποιεί, σπάει στερεότυπα και συμβάλλει στη δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας.
Μέσω του Generation Next όμως πραγματοποιείται και πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός STEM. Υπάρχει κάποια ομάδα μέσα στα χρόνια που σας έχει κάνει ιδιαίτερη εντύπωση και αν ναι, γιατί;
Στο πλαίσιο του διαγωνισμού, από την αρχή του προγράμματος μέχρι και σήμερα, έχουν αναπτυχθεί περίπου 600 ιδέες από κάθε γωνιά της Ελλάδας, οι οποίες λύνουν πραγματικά προβλήματα. Θα ήταν πραγματικά άδικο να ξεχωρίσω κάποια από όλες αυτές.
Ωστόσο, αυτό που δε θα σταματήσει ποτέ να με εκπλήσσει και να με ενθουσιάζει είναι η δημιουργικότητα των παιδιών, τόσο στη διαδικασία σύλληψης μιας ιδέας, όσο και στον τρόπο που την αναπτύσσουν και μας την παρουσιάζουν μέσω των βίντεο που καταθέτουν.
Κάτι ακόμα που μπορώ να μοιραστώ μαζί σας, είναι ότι, προσωπικά, με συγκινούν λίγο παραπάνω οι ιδέες που θίγουν κοινωνικά ζητήματα ή στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, όπως π.χ. ατόμων με κινητικά προβλήματα ή προβλήματα όρασης, ηλικιωμένων κ.ά.
Τα παιδιά είναι πολύ εξοικειωμένα με την τεχνολογία, κυρίως μέσω της ενασχόλησής τους με τα social media και τα βιντεοπαιχνίδια. Πόσο εύκολο είναι να στρέψουμε την προσοχή τους σε μια άλλη πτυχή της τεχνολογίας, πιο δημιουργική, προσωπικά και κοινωνικά χρήσιμη;
Είναι αλήθεια πως, πλέον, η τεχνολογία μπαίνει στη ζωή των παιδιών από πολύ νωρίς και επομένως η ενασχόληση με αυτή είναι μονόδρομος. Επομένως η δημιουργία συνθηκών στο πλαίσιο των οποίων η τεχνολογία μπορεί να έχει θετικό αντίκρισμα στην ανάπτυξη και την εξέλιξη τους είναι πολύ σημαντική.
Η εκπαίδευση STEM χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες (Augmented & Virtual Reality, 3D printing, Internet of Things κ.ά.). και μέσω αυτών καταφέρνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών, να τους εμπνεύσει, να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τη συμβολή τους στην επίλυση προβλημάτων και να αναπτύξουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους.
Η περίοδος της πανδημίας ήταν για εμάς μια ηχηρή απόδειξη ότι όταν τα παιδιά έχουν κίνητρα και τα κατάλληλα μέσα μπορούν και χρησιμοποιούν την τεχνολογία με δημιουργικό τρόπο αλλά και προς όφελος της κοινωνίας.
Έτσι, μαθητές και μαθήτριες κλεισμένοι στα σπίτια τους, έχοντας άπλετο χρόνο να ασχοληθούν “χωρίς ενοχές” με gaming και social media, αποφάσισαν να μην ασχοληθούν μόνο με αυτό.
Οι συμμετοχές στον διαγωνισμό ξεπέρασαν τις προσδοκίες που είχαμε, βάσει των συνθηκών εκείνης της περιόδου μιας και παρόλο που βρίσκονταν σε περιορισμό, εμπνεύστηκαν από την καθημερινότητά τους και χρησιμοποίησαν την τεχνολογία για να δουλέψουν ομαδικά (αν και απομακρυσμένα) και, μεταξύ άλλων, πρότειναν λύσεις σε προβλήματα που ανέκυψαν από τις πρωτόγνωρες συνθήκες που βίωναν (π.χ. μετρητή πελατών για supermarkets, αυτόματο κατανεμητή αντισηπτικού, αυτοματισμούς για καταμέτρηση και έλεγχο των μαθητών κατά την είσοδό τους στο σχολείο ή σε κάποιο άλλο κτίριο κ.ά.).
Από την επαφή σας με τα παιδιά, στο πλαίσιο της εκπαίδευσης STEM, παρατηρείτε μεταστροφή στις προτιμήσεις, στα κίνητρα τους; Αντιμετωπίζουν τα εργαστήρια όπως το σχολείο ή με μεγαλύτερο ενδιαφέρον;
Κάθε πρωτοβουλία STEM έχει ως στόχο την ενδυνάμωση των μαθημάτων STEM και την ανάπτυξη θετικής στάσης απέναντι σε αυτά. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της διερευνητικής μάθησης και της φιλοσοφίας “learning by doing”. Έτσι, μιας και η γνώση αποκτά νόημα και το μάθημα γίνεται πιο διαδραστικό και πιο διασκεδαστικό, τα παιδιά μοιραία αποκτούν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα μαθήματα STEM σε σχέση με τα μαθήματα του σχολείου.
Στο πλαίσιο του Generation Next, επιστέγασμα αυτής της παρατήρησης αποτελούν οι μαρτυρίες των παιδιών που ολοκληρώνουν τα εργαστήρια STEM και πριν από αυτά δεν «συμπαθούσαν» ιδιαίτερα τις θετικές επιστήμες, οι οποίες υποδηλώνουν ξεκάθαρη μεταστροφή (>70%) στη στάση τους απέναντι σε μαθήματα όπως η Φυσική, η Πληροφορική και τα Μαθηματικά. Επίσης, μιας και το πρόγραμμα υλοποιείται εδώ και πέντε χρόνια, δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε δει, με χαρά και συγκίνηση, παιδιά αυτού του προφίλ να επιλέγουν τελικά να ακολουθήσουν σπουδές στα επιστημονικά πεδία του STEM.
Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο που ανακύπτει από τις μαρτυρίες των παιδιών, είναι ότι εύχονται να γίνονταν όλα τα μαθήματα με τον ίδιο τρόπο που γίνονται τα μαθήματα στα εργαστήρια STEM. Η ελευθερία έκφρασης, η ομαδική εργασία, τα hands-on projects και η βελτίωση της σχέσης τους με τους συμμαθητές και τους εκπαιδευτικούς τους είναι κάποιοι από τους βασικούς λόγους που τους οδηγούν σε αυτή την «ευχή».
Μέσω του STEM και των παιδιών μπορούμε να ελπίζουμε σ’ ένα καλύτερο αύριο;
Τα παιδιά είναι το μέλλον και άρα αναμφισβήτητα επενδύοντας στην εκπαίδευσή τους, επενδύουμε σε αυτό. Το STEM, από την άλλη πλευρά, είναι η απάντηση στη συνειδητοποίηση ότι το μέλλον μας στηρίζεται στην ικανότητά μας για καινοτομία, εφευρετικότητα και δημιουργική επίλυση προβλημάτων.
Επομένως αυτές οι δύο συνιστώσες σε συνδυασμό οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε ένα καλύτερο μέλλον και μια κοινωνία στην οποία συμμετέχουν όλοι ισότιμα! Γι΄αυτό είναι πολύ σημαντικό να επενδύσουμε στην STEM εκπαίδευση, να κατανοήσουμε τις αρχές που τη διέπουν και να αναγνωρίσουμε τα οφέλη που προκύπτουν από αυτήν, τόσο για το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας, όσο και για την ίδια την ανθρωπότητα.
