Της Galia Loupan, acting Chief Content Officer στο Marie Claire International
Μόλις ανακοινώθηκε η είδηση του πολέμου στην Ουκρανία, ολόκληρος ο κόσμος άρχισε να σχηματίζει άποψη για μια περιοχή για την οποία, στην πλειονότητά του, δεν γνώριζε τίποτα. Καθώς σε Ευρώπη και Ρωσία ξέσπασαν αντιπολεμικές διαδηλώσεις, ένα κύμα αντι-ρωσικού αισθήματος σάρωσε τον πλανήτη και τα social media. Τα ρωσικά εστιατόρια σε Παρίσι και Νέα Υόρκη δέχτηκαν επιθέσεις και ρητορικές γεμάτες χολή εξαπλώθηκαν παντού. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, μια Ρωσίδα fashion editor που κάλυπτε την Εβδομάδα Μόδας του Παρισιού με αγκάλιασε κλαίγοντας. Μια φίλη της επί χρόνια, στυλίστρια από την Ουκρανία, της είχε στείλει μόλις το μήνυμα: «Δεν θέλω να μου ξαναμιλήσεις ποτέ, Ρωσίδα σκύλα».
Παρόλο που δεν είναι λίγοι οι Ρώσοι που υποστηρίζουν τον πόλεμο και θαυμάζουν τον πρόεδρό τους, Vladimir Putin, πολλοί άλλοι είναι αντίθετοι. Από την πρώτη κιόλας μέρα του πολέμου στην Ουκρανία, ξέσπασαν αυθόρμητα διαδηλώσεις σε κάθε πόλη της μεγαλύτερης χώρας του κόσμου. Η Maria Krapivna, μια 32χρονη δημοσιογράφος που ζει στη Μόσχα, θυμάται την αντίδρασή της όταν άκουσε για πρώτη φορά την είδηση: «Ήταν σοκ και φόβος. Ένας φόβος που δεν είχα νιώσει ποτέ ξανά στη ζωή μου. Ποτέ. Φυσικά και ξέραμε ότι ήταν πιθανό να συμβεί, και το είχαμε στο μυαλό μας, αλλά δεν πιστεύαμε ότι τελικά θα συνέβαινε στ’ αλήθεια, γιατί έμοιαζε με κίνηση αυτοκτονίας της Ρωσίας. Και με αυτό μοιάζει, πραγματικά: με αυτοκτονία».
«Φυσικά και ξέραμε ότι ήταν πιθανό να συμβεί, και το είχαμε στο μυαλό μας, αλλά δεν πιστεύαμε ότι τελικά θα συνέβαινε στ’ αλήθεια, γιατί έμοιαζε με κίνηση αυτοκτονίας της Ρωσίας. Και με αυτό μοιάζει, πραγματικά: με αυτοκτονία».
Την πρώτη μέρα του πολέμου βγήκε έξω να διαμαρτυρηθεί με φίλους, μια ανεπίσημη συγκέντρωση που ωστόσο κυκλοφόρησε από στόμα σε στόμα. Τη δεύτερη μέρα, διάβασε για τη συγκέντρωση στο chat της αντίπαλης ομάδας Vesna («Άνοιξη») στο Telegram [μέσο κοινωνικής δικτύωσης δημοφιλές στη Ρωσία]. «Συνήθως αυτές οι συναντήσεις δεν διοργανώνονται καν. Στη Μόσχα, δεν μπορείς καν να συγκεντρώσεις ένα εμφανές πλήθος. Έρχεται αμέσως η αστυνομία και τους συλλαμβάνει όλους».
Η Irina Evdokia, μια 40χρονη Marketing manager, μοιράζεται την ίδια εμπειρία: «Δεν υπάρχουν οργανωμένες διαδηλώσεις αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον από όσο ξέρω. Κι αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Δεν υπάρχει κάποιος να ηγηθεί. Απλά, ο κόσμος βγαίνει έξω, συνήθως στο κέντρο της Μόσχας. Αλλά οι συνομήλικοί μου φοβούνται να βγουν, και τους καταλαβαίνω: έχουν μικρά παιδιά, φοβούνται ότι θα χάσουν τη δουλειά τους, κι αυτό μπορεί να συμβεί αμέσως». Η ίδια βλέπει κυρίως παρέες νέων, που περπατούν και μιλούν κρατώντας κίτρινα λουλούδια και πλακάτ με το σλόγκαν «Όχι στον πόλεμο»: «Κυκλοφορούν από στόμα σε στόμα. Τα social media παίζουν κάποιο ρόλο, κυρίως όμως μεταφέρουν γεγονότα, όπως αριθμό συλλήψεων κ.λπ. Τα πάντα λογοκρίνονται αυστηρά, ούτως ή άλλως».
Ο σύζυγος της Evdokia συνελήφθη: παραδόξως, εκείνη όχι. Κάποιοι φίλοι της έχουν επίσης συλληφθεί, κατά καιρούς. Λέει ότι η αστυνομία δεν ήταν ιδιαίτερα επιθετική κατά τη σύλληψη, αλλά «όταν σε περικυκλώνουν δεκάδες οπλισμένοι άντρες με στολές, δεν αντιδράς, απλά υπακούς». Ακολουθούν πέντε με δέκα ώρες στο αστυνομικό τμήμα, με την αστυνομία να ελέγχει τα μηνύματα στο κινητό των συλληφθέντων και να προσπαθεί να τους κάνει να υπογράψουν ομολογίες. «Αν είσαι έξυπνος, κάνεις ό,τι σου λένε. Οι συνέπειες της αντίστασης είναι απρόβλεπτες. Παρέλειψα επίσης να αναφέρω ότι δεν επιτρέπονται δικηγόροι στο αστυνομικό τμήμα».
Ο σύζυγος της Evdokia συνελήφθη: παραδόξως, εκείνη όχι. Κάποιοι φίλοι της έχουν επίσης συλληφθεί, κατά καιρούς. Λέει ότι η αστυνομία δεν ήταν ιδιαίτερα επιθετική κατά τη σύλληψη, αλλά «όταν σε περικυκλώνουν δεκάδες οπλισμένοι άντρες με στολές, δεν αντιδράς, απλά υπακούς».
Η Krapivna, που και η ίδια έχει συλληφθεί, επιβεβαιώνει την παραπάνω μαρτυρία: «Η διαδικασία σύλληψης ήταν OK, οι αστυνομικοί ήταν έως και ευγενικοί, αλλά δεν μας είπαν γιατί μάς συλλαμβάνουν. Δεν ήταν σκληροί μαζί μου γιατί έκανα ό,τι μού ζήτησαν. Άλλους όμως τούς αντιμετώπισαν διαφορετικά: τους ταπείνωσαν, τους χτύπησαν, παραβίασαν τα δικαιώματά τους. Το είδα. Το άκουσα. Προσπάθησα να τους πω ότι ήταν παράνομο να ψάχνουν το κινητό μου, τις φωτογραφίες μου, τα μηνύματά μου, αλλά απλά γέλασαν μαζί μου». Λέει ότι οι κατηγορίες με τις οποίες συνελήφθη ήταν κατασκευασμένες. «Στο φάκελό μου υπήρχαν φωτογραφίες διαδηλώσεων στις οποίες δεν έλαβα ποτέ μέρος, τοποθεσιών στις οποίες δεν βρέθηκα ποτέ. Ο δικηγόρος μου προσπάθησε να ισχυριστεί ότι όλα αυτά είναι καθαρή μυθοπλασία, αλλά ο δικαστής δεν έδωσε σημασία». Η ποινή ήταν 2.000 ρούβλια. Όμως αν την ξανασυλλάβουν μέσα στις επόμενες 180 μέρες, πηγαίνει κατευθείαν φυλακή. «Ακόμα και μια κοινοποίηση στο Instagram θα θεωρηθεί έγκλημα».
Η Evdokia επιβεβαιώνει ότι ποινικοποιείται η μετάδοση πληροφορίας: «Δεν μπορείς ούτε καν να τραβήξεις φωτογραφίες ή βίντεο, και πάλι θα σε συλλάβουν». Λίγες μέρες μετά τη συζήτησή μας, στις 6 Μαρτίου, ξέσπασαν διαδηλώσεις μεγάλης κλίμακας σε κάθε μεγάλη πόλη της Ρωσίας, παρά τους περιορισμούς. Φημολογείται ότι έλαβαν χώρα περίπου 5.000 συλλήψεις, περισσότερες από έχουν γίνει ποτέ μέσα σε μία μέρα, ενώ τα βίντεο που δημοσιεύτηκαν στο διαδίκτυο δείχνουν αυξημένη παρουσία της αστυνομίας, σοκαριστική βία και αστυνομική βαρβαρότητα προς τους διαδηλωτές. Είναι δύσκολο όμως να επιβεβαιωθεί η εγκυρότητα του περιεχομένου, καθώς ένα μεγάλο μέρος του δημοσιεύεται ανώνυμα εξαιτίας των νέων νόμων περί λογοκρισίας.
Στις 6 Μαρτίου, ξέσπασαν διαδηλώσεις μεγάλης κλίμακας σε κάθε μεγάλη πόλη της Ρωσίας, παρά τους περιορισμούς. Φημολογείται ότι έλαβαν χώρα περίπου 5.000 συλλήψεις, περισσότερες από έχουν γίνει ποτέ μέσα σε μία μέρα
Παρόλο που το Facebook, το YouTube και το Twitter μπλοκαρίστηκαν στη Ρωσία από τις ίδιες τις αμερικανικές εταιρείες, η ρωσική κυβέρνηση έβγαλε διάταγμα σύμφωνα με το οποίο η ανάρτηση οποιασδήποτε πληροφορίας θεωρείται «fake news, έκκληση για τερματισμό του πολέμου ή για κυρώσεις κατά της Ρωσίας» μπορεί να αντιμετωπιστεί ως ποινικό αδίκημα. Αυτό έχει πανικοβάλει πολλούς, κάνοντάς τους να αυτολογοκρίνονται στα social media και να ξεσκονίζουν το ψηφιακό αποτύπωμά τους. Η Masha T., μια νέα εκδότρια διεθνούς περιοδικού μόδας, αφηγείται την ιστορία ενός φίλου της, ψυχιάτρου: «Έχει ένα πολύ μικρό ιστολόγιο, με κάτω από 10 χιλιάδες ακόλουθους. Αλλά δημοσιεύει συχνά πληροφορίες κατά του πολέμου και κατά του Putin στο Instagram. Πριν από δύο μέρες, έλαβε μια κλήση από αξιωματούχο της τοπικής αστυνομίας, ο οποίος του ζητούσε να περάσει από το τμήμα για να λογοδοτήσει για τη δραστηριότητά του κατά του κράτους, που στη Ρωσία θεωρείται ποινικό αδίκημα. Ευτυχώς, ο φίλος μου βρισκόταν στο εξωτερικό όταν δέχτηκε το τηλεφώνημα και τώρα δεν σκοπεύει να επιστρέψει».
Τα media ελέγχονται αυστηρά. Η Krapivna εξηγεί: «Τα πράγματα είναι επικίνδυνα, και όχι μόνο για τον ξένο Τύπο. Απαγορεύεται διά νόμου να αποκαλέσεις αυτό τον πόλεμο “πόλεμο”. Τα ανεξάρτητα ειδησεογραφικά μέσα κλείνουν το ένα μετά το άλλο». Η Evdokia προσθέτει: «Δεν έχουμε πια δημοσιογραφία. Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί κλείνουν ή παίζουν μόνο μουσική, το TV Rain [ανεξάρτητο τηλεοπτικό κανάλι] ανακοίνωσε ότι πρέπει να κλείσει εξαιτίας της λογοκρισίας. Περιμένουμε και το Telegram να δεχτεί σκληρή επίθεση. Είναι επικίνδυνο να μιλάς, είτε στον ξένο Τύπο είτε στο γείτονά σου. Μπορεί να μην το ξέρεις σήμερα, αλλά θα το διαπιστώσεις αύριο. Οι κοινοποιήσεις στα social media θεωρούνται έγκλημα, η διαμαρτυρία στους δρόμους θεωρείται έγκλημα. Σήμερα, ακόμα και το να είσαι Ρώσος θεωρείται έγκλημα». Το πρώτο μέσο που έκλεισε είναι ο ραδιοφωνικός σταθμός Ekho Radio και πλέον η μοναδική φιλελεύθερη εφημερίδα που έχει απομείνει στη χώρα είναι η Novaya Gazeta, ένας ιστορικός τίτλος που ιδρύθηκε το 1993, λίγα χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Όμως πολλοί Ρώσοι τα θεωρούν όλα αυτά φυσιολογικά για μια περίοδο πολέμου, ειδικά από τη στιγμή που τα φιλελεύθερα μέσα, που στρέφονται εναντίον του Putin, αντιμετωπίζονται από κάποιους σαν αμερικανική προπαγάνδα. Μερικοί από αυτούς βλέπουν την αναστολή της λειτουργίας τους σαν μια λογική απάντηση στο γεγονός ότι διεθνή ρωσικά μέσα όπως το RT έκλεισαν σε Ευρώπη και Αμερική.
«Τα πράγματα είναι επικίνδυνα, και όχι μόνο για τον ξένο Τύπο. Απαγορεύεται διά νόμου να αποκαλέσεις αυτό τον πόλεμο “πόλεμο”. Τα ανεξάρτητα ειδησεογραφικά μέσα κλείνουν το ένα μετά το άλλο»
Η Sonia G., μια 41χρονη καλλιτέχνις από τη Μόσχα που υποστηρίζει την πολιτική της κυβέρνησης, λέει: «Στο εξωτερικό υπάρχει ένα μαζικό αντι–ρωσικό αίσθημα, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, που εξαπλώνεται σε όλους τους τομείς, ακόμα και στον αθλητισμό. Αλλά πρέπει να δούμε τη συνολική εικόνα. Δεν μπορείς να δεις, απλά, τις ειδήσεις και να πεις “όχι στον πόλεμο” χωρίς να κατανοήσεις πλήρως την κατάσταση. Χωρίς να κατανοήσεις γιατί η Ρωσία αντέδρασε τόσο έντονα, παρόλο που ο Putin έχει μιλήσει για τη θέση μας εδώ και χρόνια. Ζούμε σε μια εποχή με τόσα ψέματα στα media, ώστε μπορείς να χρησιμοποιήσεις οτιδήποτε για να προκαλέσεις αντιδράσεις. Τώρα όμως δεν είναι η στιγμή για διαδηλώσεις, γιατί διακυβεύονται πάρα πολλά». Για την ίδια, όπως και για πολλούς ακόμα Ρώσους και τον πρόεδρό τους, η άμεση απειλή για τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, και για την ίδια τη Ρωσία, είναι η εξάπλωση του ΝATO στην Ανατολική Ευρώπη. «Το NATO και οι ΗΠΑ κάνουν τις βρώμικες δουλειές τους σε κοινή θέα» όπως συμπληρώνει η Sonia G. «Ο αμερικανικός Τύπος γράφει ξεκάθαρα για το πώς οι ΗΠΑ χρηματοδότησαν την επανάσταση στην Ουκρανία, πώς όπλισαν την Ουκρανία. Όλα είναι γραμμένα στα αμερικανικά media. Γιατί οι ΗΠΑ έχουν στρατιωτικές βάσεις στην Ευρώπη; Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνει μόνο ό,τι αποφασίζουν οι ΗΠΑ; Για μένα το βασικό θέμα είναι ότι μια συμμαχία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσίας θα ήταν ωφέλιμη για όλες τις χώρες εκτός από τις ΗΠΑ, που αναστατώνει ολόκληρο τον κόσμο για το δικό της όφελος».
Δεν είναι μόνο η Ρωσία που επιρρίπτει ευθύνες στην Αμερική, αλλά και άλλες χώρες, όπου η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ έχει ανατρέψει κυβερνήσεις που θεωρεί δικτατορικές. Οι κατηγορίες κατά της Αμερικής είναι επίσης διαδομένες σε αριστερά κινήματα της Δύσης, ακόμα και της Αμερικής. Αλλά για τους αντιπάλους του Putin στη Ρωσία, υπάρχει μια διαφορετική εξήγηση: «Είναι γεγονός ότι όλες οι πλευρές που εμπλέκονται στη σύρραξη θα μπορούσαν να είχαν κάνει περισσότερα για να διατηρήσουν την ειρήνη» όπως παραδέχεται η Evdokia. «Αλλά πιστεύω ότι υποτιμήθηκε ο Putin. Από όλους. Από εμάς, στη Ρωσία, και από ολόκληρο τον κόσμο. Βλέπω δυτικές χώρες που επιβάλλουν κυρώσεις να ψεύδονται και φοβάμαι για τους Ρώσους που ζουν στο εξωτερικό. Ξέρετε, έχω φίλους που χρειάστηκε να αφήσουν όλη τους τη ζωή πίσω, να αφήσουν τη χώρα τους, μαζί με την οικογένειά τους, επειδή δέχονταν απειλές. Βλέπω πώς έχει συμμαχήσει η διεθνής κοινότητα κατά του πολέμου και υπέρ της Ουκρανίας. Αυτό με κάνει περήφανη, η υποστήριξη της Ουκρανίας είναι το σημαντικότερο αυτή τη στιγμή. Ταυτόχρονα όμως νιώθω το μίσος για τους Ρώσους να μεγαλώνει, κι αυτό με τρομάζει. Νιώθω να στιγματίζομαι από το κόκκινο ρωσικό διαβατήριό μου. Φοβάμαι ότι οι Ρώσοι που ζουν στην Ευρώπη θα διωχθούν τα επόμενα χρόνια, απλά και μόνο για την εθνικότητά τους».
«Νιώθω να στιγματίζομαι από το κόκκινο ρωσικό διαβατήριό μου. Φοβάμαι ότι οι Ρώσοι που ζουν στην Ευρώπη θα διωχθούν τα επόμενα χρόνια, απλά και μόνο για την εθνικότητά τους».
Η Masha T. κατάγεται από την Ουκρανία, όπου βρίσκονται ακόμα πολλοί συγγενείς της: «Η οικογένειά μου στην Ουκρανία διατηρεί το θάρρος και τη δύναμή της και είναι ενωμένη. Ο αδερφός μου μου λέει ότι είναι έτοιμος να ενταχθεί στον ουκρανικό στρατό για να προστατεύσει την πατρίδα του. Χτες μίλησα με την 80χρονη γιαγιά μου. Μου είπε: Γεννήθηκα στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, λιμοκτόνησα, πάγωσα και είδα άλλους να πεθαίνουν από τη βία και την πείνα. Και τώρα ήρθε η ώρα να πεθάνω κι εγώ πεινασμένη, παγωμένη και βομβαρδισμένη. Ενώ όλοι εκείνοι στη Ρωσία που έχουν συγγενείς στην Ουκρανία κλαίνε απεγνωσμένοι».
Η Sonia G. συμφωνεί με το τελευταίο: «Οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί είμαστε ένας λαός. Οι Ουκρανοί είναι τόσο επηρεασμένοι από τον εθνικισμό, που αυτή τη στιγμή δεν το δέχονται. Αλλά ιστορικά, είμαστε ένα. Και φυσικά νιώθω πληγωμένη. Λυπάμαι για τους Ουκρανούς οι οποίοι προδόθηκαν από την κυβέρνησή τους, που εκτελούν τις διαταγές του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ. Η Ρωσία θέλει να αφοπλίσει την Ουκρανία, αλλά το ΝΑΤΟ στέλνει εκεί ακόμα περισσότερα όπλα! Ελπίζω ότι θα γίνουν σεβαστά τα αιτήματά μας για την ασφάλεια της Ρωσίας και ότι ο κόσμος θα καταλάβει ότι αυτή η ειδική επιχείρηση ήταν στημένη. Η Ρωσία εδώ και χρόνια ζητάει να σταματήσει αυτή η επέκταση, αλλά το ΝΑΤΟ συνεχίζει να προελαύνει στην Ανατολή, τοποθετώντας στρατιωτικές βάσεις με πυρηνικά όπλα όλο και πιο κοντά στα σύνορα της Ρωσίας».
«Οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί είμαστε ένας λαός. Οι Ουκρανοί είναι τόσο επηρεασμένοι από τον εθνικισμό, που αυτή τη στιγμή δεν το δέχονται. Αλλά ιστορικά, είμαστε ένα».
Παρόλο που οι απόψεις της Irina Evdokia είναι αντίθετες, κατανοεί κάποια από αυτά τα επιχειρήματα. Οι περισσότεροι από τους φίλους των γονιών της, ακόμα και κάποιοι πρώην συμφοιτητές ή συνάδελφοί της, έχουν την ίδια άποψη με τη Sonia: «Δεν το βλέπουν σαν έναν πόλεμο, αλλά σαν μια ειρηνευτική αποστολή. Η κοινωνία διχάζεται. Οι φίλοι μου έχουν ατελείωτους καβγάδες με τους γονείς τους. Προσωπικά, αποφάσισα να μην το συζητήσω τώρα με την οικογένειά μου. Νιώθω πιο μόνη και πιο απομονωμένη, αλλά είναι καλύτερο από το να μετατρέψω σε εχθρούς τους ανθρώπους που με έφεραν στη ζωή. Το έχω δει να συμβαίνει σε άλλους».
Η Masha T., από την άλλη, δεν γνωρίζει κανέναν που υποστηρίζει τον πόλεμο: «Δεν μπορώ ούτε που να φανταστώ πώς κάποιος θα ενέκρινε όλες αυτές τις δολοφονίες. Νιώθω βαθιά θλίψη, απελπισία, ενοχές και ντροπή, σύγχυση και φόβο για το μέλλον τόσο της Ουκρανίας όσο και της Ρωσίας, γιατί δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα ζήσουμε με τις συνέπειες όλων όσων συμβαίνουν τώρα».
«Νιώθω βαθιά θλίψη, απελπισία, ενοχές και ντροπή, σύγχυση και φόβο για το μέλλον τόσο της Ουκρανίας όσο και της Ρωσίας, γιατί δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα ζήσουμε με τις συνέπειες όλων όσων συμβαίνουν τώρα»
Πέρα από την εχθρότητα που έχουν αρχίσει να εισπράττουν οι Ρώσοι και η Ρωσία, έχουν αρχίσει να γίνονται αισθητά τα πρώτα αποτελέσματα των οικονομικών κυρώσεων. Το ρούβλι έχει ήδη χάσει περίπου το 30% της αξίας του, οι πολυεθνικές εταιρείες εγκαταλείπουν μαζικά τη χώρα. Η Maria Krapivna φοβάται: «Νιώθω λες και η Ρωσία είναι ένας επιβάτης του Τιτανικού που κατευθύνεται προς το παγόβουνο. Το παγωμένο νερό έχει αρχίσει να εισχωρεί, αλλά οι επιβάτες της πρώτης θέσης συνεχίζουν να απολαμβάνουν τα πούρα τους. Εργάζομαι στη βιομηχανία της μόδας. Αν ο πόλεμος δεν σταματήσει σύντομα, δεν θα υπάρχει ούτε μόδα ούτε βιομηχανία ούτε δουλειά, τίποτα».
Η Irina Evdokia προσθέτει τα εξής: «Η χώρα είναι σε οικονομικά ερείπια. Οι συνέπειες θα γίνουν ορατές μέσα στις επόμενες εβδομάδες, παρόλο που υπάρχουν προοπτικές διεθνούς ανάπτυξης. Αλλά αυτό θα πάρει δεκαετίες. Η ζωή στη Μόσχα τα τελευταία χρόνια ήταν σε υψηλούς ρυθμούς, σαν να οδηγούσες ένα αθλητικό αμάξι σε λεωφόρο. Τώρα είναι σαν να οδηγείς άμαξα που σέρνουν άλογα. Ο κόσμος χάνει τις δουλειές του. Οι πιο μορφωμένοι και ταλαντούχοι έμειναν χωρίς τίποτα μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα. Η οικονομία ίσως αναρρώσει, αλλά αυτό το πλήγμα στην ψυχική υγεία μας θα μας ακολουθεί για πάντα. Μόλις που είχαμε αρχίσει να βγαίνουμε από την πανδημία, να χτίζουμε το μέλλον μας, να ονειρευόμαστε, να αποκτάμε αυτοπεποίθηση, να πετυχαίνουμε πράγματα. Σήμερα δεν μπορούμε να πληρώσουμε ούτε τα βασικά έξοδα του σπιτιού μας, σκεφτόμαστε μόνο τι χρωστάμε και πώς θα υποστηρίξουμε όσους έμειναν χωρίς τίποτα. Πριν από τον πόλεμο ήμασταν σε άρνηση και, κατά κάποιον τρόπο, συνεχίζουμε να είμαστε. Αλλά τώρα είμαστε και περισσότερο θυμωμένοι. Προσπαθούμε να απασχολούμε τον εαυτό μας με ό,τι απέμεινε από την καθημερινή ρουτίνα μας, αλλά όλα δείχνουν ανούσια».
«Η ζωή στη Μόσχα τα τελευταία χρόνια ήταν σε υψηλούς ρυθμούς, σαν να οδηγούσες ένα αθλητικό αμάξι σε λεωφόρο. Τώρα είναι σαν να οδηγείς άμαξα που σέρνουν άλογα. Ο κόσμος χάνει τις δουλειές του».
Η Krapivna δεν κρύβει την απογοήτευσή της: «Είναι δύσκολο να περιγράψεις την ατμόσφαιρα. Πηγαίνω σε διαδηλώσεις γιατί διαφορετικά δεν θα μπορούσα να κοιμηθώ. Αυτή η φοβερή και ασυγχώρητη κατάσταση με καίει κάθε δευτερόλεπτο. Φοβάμαι μέχρι θανάτου, αλλά πηγαίνω στις διαδηλώσεις. Το βασικό σλόγκαν είναι: “Όχι στον πόλεμο”. Το ξέρω ότι οι ΗΠΑ έχουν παίξει σημαντικό ρόλο, αλλά αυτό δεν δικαιολογεί την εισβολή. Η Ουκρανία είναι μια ελεύθερη χώρα, μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Δεν είναι υπόθεση της Ρωσίας!». Η Sonia G. διαφωνεί: «Στην αρχή ήμουν απόλυτα μουδιασμένη, απλά δεν μπορούσα να χωνέψω αυτή την πληροφορία. Δεν μπορούσα να φανταστώ πώς θα συνέχιζα τη ζωή μου. Αλλά καταλαβαίνω ότι από τη στιγμή που η κυβέρνησή μας έκανε αυτά τα βήματα και πήρε αυτά τα ρίσκα, είναι απαραίτητο να γίνουν κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες».
Η Masha T. καταλήγει ως εξής: «Η Δύση πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει στη διαδικασία διαπραγματεύσεων, ώστε να προλάβει ένα χτύπημα με πυρηνικά. Νιώθω ότι η μεγάλη πλειονότητα των Ρώσων δεν υποστηρίζει τον πόλεμο. Οι Ουκρανοί φίλοι μου μού ζητούν να μην κρατάω το στόμα μου κλειστό. Αλλά πολλοί από αυτούς που θα ήθελαν να εκφράσουν πιο ανοιχτά τη γνώμη τους απλά δεν μπορούν να το κάνουν, γιατί θα απειληθούν η ζωή και η ασφάλειά τους». Η Mila S., που εργάζεται στο ίδιο, διεθνές περιοδικό με τη Masha T., τονίζει: «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ακούσουμε φωνές υποστήριξης, ιδιαίτερα από συναδέλφους μας από το εξωτερικό. Είμαστε σε απόλυτη απομόνωση. Αυτό που συμβαίνει τώρα δεν μας αντιπροσωπεύει. Δεν το επιλέξαμε ούτε το ψηφίσαμε. Προσευχόμαστε για ειρήνη. Αγωνιζόμαστε σκληρά να χτίσουμε μια οικονομία που θα ευημερεί. Αυτή τη στιγμή χάνουμε τα πάντα. Έχουμε αδέρφια, φίλους, συναδέλφους στην Ουκρανία. Είμαστε μια οικογένεια με τους Ουκρανούς. Αλλά οι οικογένειες σήμερα διαλύονται».
* Κάποια ονόματα έχουν αλλαχθεί για λόγους ασφαλείας.
