O «Πίθηκος Ξουθ» το μυθιστόρημα του Ιάκωβου Πιτσιπίου ανεβαίνει στο θέατρο «Σταθμός» με πρωταγωνιστή τον Δημήτρη Κουρούμπαλη και σε σκηνοθεσία της διακεκριμένης Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη. Το Marie Claire συνομίλησε με τη σκηνοθέτιδα, η οποία βραβεύτηκε με το βραβείο Κάρολος Κουν για το έργο της «Ζητιάνος», για την νέα της παράσταση, τα κοινά που μπορεί να υπάρχουν σε ένα έργο του 1848 με το σήμερα, αλλά και το πόσο σημαντική είναι η τέχνη αυτή την περίοδο.
Πώς έφτασε στα χέρια σας το κείμενο του Ιάκωβου Πιτσιπίου και τι σας κέρδισε σ’ αυτό;
Το μυθιστόρημα έφτασε στα χέρια μου από τη συγγραφέα και ηθοποιό Ευγενία Μαραγκού. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, το οποίο ανακάλυψε ο καθηγητής Νάσος Βαγενάς, μιας και είχε εκδοθεί σε συνέχειες σε περιοδικό στη Σύρο. Με κέρδισε αμέσως η θεματολογία του, η ενδιαφέρουσα πλοκή, το στοιχείο της μεταμόρφωσης και η διαχρονικότητα των μηνυμάτων του.
Ποια κοινά εντοπίζετε σ’ ένα έργο με κοινωνικές και πολιτικές αναφορές που γράφτηκε το 1848 και σε όσα ζούμε στην Ελλάδα του 2022;
Δυστυχώς πολλά. Το νεοσύστατο κράτος του 1848 χαρακτηρίζεται από πολιτική και κοινωνική αστάθεια μιας και οι εξωτερικές επιρροές, μέσα στις οποίες κλυδωνίζεται, το καθιστούν αδύναμο. Η υπό διαμόρφωση αστική τάξη δεν έχει τη δύναμη μιας ουσιαστικής παρέμβασης, στοχεύοντας μόνο στην άμεση επιρροή του κύκλου του βασιλιά. Ο βασιλιάς κυβερνά αυταρχικά διασφαλίζοντας τα συμφέροντα της χώρας καταγωγής του και των συμμαχιών του. Φυσικά οι αντιστοιχίες με το παρόν δεν είναι άμεσες.
Ωστόσο και σήμερα παρατηρούμε μια κοινωνικοπολιτική αστάθεια, η οποία επικεντρώνεται κυρίως στην επιλογή ακατάλληλων ατόμων για τις θέσεις εξουσίας και κατάχρηση αυτής. Επιπλέον το αέναο παιχνίδι πολιτικών εξωτερικών συσχετισμών καλά κρατεί. Σε κάθε περίπτωση ο Πιτσιπίος χωρίς να θέλει να χαϊδέψει κανενός τα αυτιά, προσπαθεί να προειδοποιήσει για τη διαφαινόμενη ξενομανία, σπουδαιοφάνεια, αλαζονεία αλλά και έλλειψη ουσιαστικής εμπιστοσύνης και ρεαλιστικού σχεδίου διακυβέρνησης. Μακάρι να τον άκουγαν οι συμπατριώτες του τότε, κάτι θα είχε περάσει ως γνώση και στο σήμερα.
Πώς έχετε «φωτίσει» αυτή τη σύνδεση του τότε με το τώρα;
Στόχος μας είναι τα μηνύματα αυτά να φωτιστούν μέσα από τη φόρμα της παράστασης χωρίς να φωνάζουν τη σύνδεσή τους με το τώρα. Μάλιστα η επιλογή της φόρμας του καμπαρέ τονίζει ακόμα πιο πολύ αυτή την επιλογή, μιας και όλα τα επεισόδια είναι ιδωμένα μέσα από την εξωστρέφεια ενός σόου, εμπλουτισμένου με μουσική, τραγούδι και ιλαρότητα.
O «Πίθηκος Ξουθ» θεωρείται το πρώτο νεοελληνικό μυθιστόρημα φαντασίας. Πραγματεύεται όμως ζητήματα υπαρκτά και ρεαλιστικά. Ποια είναι τα κυριότερα από αυτά;
Όντως ο Πίθηκος Ξουθ ανήκει στο είδος του φανταστικού ρεαλισμού. Η πραγματικότητα δηλαδή δεν εξιδανικεύεται στο έργο, αλλά αντίθετα ασκείται κριτική στα ζητήματα που θέτει και τα περισσότερα αναφέρθηκαν παραπάνω, με έμφαση στο μιμητισμό και τον πιθηκισμό τόσο σε προσωπικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο. Γιατί το κείμενο του Πιτσιπίου δεν περιορίζεται στην πολιτική κριτική αλλά με το πρόσχημα και το συμβολισμό της μεταμόρφωσης του ανθρώπου σε πίθηκο, μιλά για την εσωτερική αναζήτηση της ταυτότητας του ατόμου, την αναδίφηση του πραγματικού εαυτού μέσα σε έναν κόσμο ασταθή και ευμετάβλητο. Ο δυισμός σώματος και συνείδησης, ο οποίος υπονομεύει την ακεραιότητα του ατόμου, τίθεται στο μικροσκόπιο του συγγραφέα και εξετάζεται.
Ποιοι είναι οι συμβολισμοί πίσω από τη μεταμόρφωση του Πίθηκου Ξουθ;
Ο Πιτσιπίος θέλει να υπογραμμίσει τη διάσταση μεταξύ είναι και φαίνεσθαι, αρετής και υποκρισίας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Ένας άνθρωπος μεταμορφώνεται σε πίθηκο για να εξιλεωθεί για τα εγκλήματά του, χάνει τη μιλιά του, «πιθηκοποιείται» αλλά η συνείδησή του ζωντανή και δραστήρια τον σπρώχνει στην κατανόηση των λαθών του και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας πιθανής επαναφοράς στην πρότερη κατάστασή του.
Στην αντίπερα όχθη τα αφεντικά, στα οποία διατελεί υπηρέτης με κορυφαίο τον έλληνα Καλλίστρατο και το περιβάλλον του, χωρίς να είναι πίθηκοι, πιθηκίζουν συμπεριφορές, νοοτροπίες, απόψεις, και γίνονται πιο πίθηκοι και από τον πίθηκο Ξουθ, με θολή μάλιστα την όποια κατανόηση της αλλοτριωμένης κατάστασής τους.
Τι ρόλο παίζει η μουσική στην παράστασή σας; Λειτουργεί συμπληρωματικά ή είναι δομικό στοιχείο της;
Η μουσική γραμμένη από τον εξαιρετικά ταλαντούχο Κώστα Νικολόπουλο, αποτελεί πραγματικά δομικό στοιχείο της παράστασης μιας και πρόκειται για μια μουσική εκδοχή του έργου με τραγούδια, χορό, κίνηση. Συνδυάζει το καμπαρέ, το λαϊκό θέαμα και πιθανά την οπερέτα, με βάση τζαζ πρωτότυπες μελωδίες. Η μουσική στην παράσταση οδηγεί και εξελίσσει τη δράση αρμονικά και ισότιμα με το λόγο.
Ποια κείμενα και ποιοι δημιουργοί σάς έχουν επηρεάσει βαθιά, διαμορφώνοντας τη σκηνοθετική σας ματιά αλλά και τη στάση σας απέναντι στη ζωή;
Αγαπώ πολύ τον Σαίξπηρ και τον Ευριπίδη, οι οποίοι έθεσαν μέσα από διαφορετική σκοπιά όλα τα μεγάλα ζητήματα, που απασχόλησαν τον άνθρωπο. Με τον Ευριπίδη ασχολήθηκα στο διδακτορικό μου και θα ήθελα να επανέλθω κάποια στιγμή. Με τον Σαίξπηρ έχω ασχοληθεί ερασιτεχνικά προς το παρόν. Επίσης, αγαπώ πολύ τα μυθιστορήματα και μου αρέσει να διασκευάζονται για τη σκηνή. Όσων αφορά τις υποκριτικές και σκηνοθετικές μου καταβολές, βρίσκω τον εαυτό μου προς δυο κατευθύνσεις, από τη μια με ελκύει το σωματικό θέατρο και από την άλλη μου αρέσει να δουλεύω με τη φόρμα του συμβολισμού. Έντονες επιρροές υπήρξαν η Αριάν Μιούσκιν, με την οποία έκανα ένα masterclass, ο Ευγένιος Μπάρμπα και η σχολή του Λεκοκ. Στην Ελλάδα επηρεάστηκα περισσότερο από δασκάλους, που θήτεψαν κοντά στον Κάρολο Κουν. Σε αυτή τη φάση αναζητώ τον ιδανικό κάθε φορά συνδυασμό των δύο.
Υπάρχει κάποιο έργο που θα θέλατε πολύ ν’ ανεβάσετε στη σκηνή, αλλά μέχρι τώρα δεν έχει συμβεί; Αν ναι, ποιο;
Θα ήθελα να ανεβάσω τον Ριχάρδο ΙΙΙ του Σαίξπηρ, λατρεύω αυτό το έργο και κάποια σπουδαία μυθιστορήματα που αγαπώ.
Η τέχνη, αυτούς τους δυστοπικούς καιρούς, έχει ή θα έπρεπε να έχει, τον ρόλο της αφύπνισης;
Νομίζω ότι διαχρονικά η τέχνη έχει τον ρόλο της αφύπνισης, είναι ένα ζωντανό κύτταρο, το οποίο σε διάδραση με άλλα ζωντανά κύτταρα, αλληλεπιδρά, δημιουργώντας συναισθήματα, επηρεάζοντας συνειδήσεις, διαμορφώνοντας αισθητικές αλλά κυρίως χτίζοντας το εμείς, ως μέθεξη του μαζί.
Λίγα λόγια για το έργο
Η παράσταση ο «Πίθηκος Ξουθ» πραγματεύεται την ιστορία ενός ανθρώπου, καταδικασμένου από τη θεία δίκη, που μεταμορφώνεται σε πίθηκο. Ζώντας ως υπηρέτης προσπαθεί να επικοινωνήσει με τον κύριό του και άλλους εξέχοντες άντρες και να τους επηρεάσει, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση των νέων ηθών, αλλά και να εξιλεωθεί από τα δικά του λάθη και τις αμαρτίες, ώστε να επανέλθει και αυτός στην πρότερη ανθρώπινη υπόστασή του.
Το έργο ανεβαίνει κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 μόνο για 10 παραστάσεις, στο θέατρο Σταθμός Βίκτωρος Ουγγό 55.
