Η μόδα έχει ανέκαθεν φανεί χρήσιμη στην πολιτική.Σήμερα, όμως, ενώ διανύουμε την εποχή του Instagram, η δυνατότητά της να κάνει επικοινωνία είναι πιο εμφανής από ποτέ. Όταν οι γυναίκες του αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος ντύθηκαν στα λευκά (κοστούμια κυρίως) σε ομιλία του προέδρου Τραμπ, το έκαναν για να δηλώσουν ότι το status quo στην Ουάσινγκτον θα αμφισβητηθεί. Η αντιπρόσωπος του Κογκρέσου Αλεξάντρια Οκάζιο-Κορτές εξήγησε ότι ήθελαν ο πρόεδρος να αντικρίσει «ένα λευκό κύμα», ένα χρώμα το οποίο ιστορικά έχει συνδεθεί με το κίνημα των Σουφραζετών και το οποίο η Χίλαρι Κλίντον επέλεξε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της προεκλογικής της εκστρατείας.
Το «στυλ διαμαρτυρίας» δεν είναι νέα τάση στη μόδα: βγήκε ξανά στην επιφάνεια μετά τη συσπείρωση γυναικών που εμφανίστηκαν ντυμένες σαν υπηρέτριες από τη σειρά «The Handmaid’s Tale» (από το βιβλίο της Μάργκαρετ Ατγουντ, «H ιστορία της θεραπαινίδας») για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στη νομοθεσία κατά των αμβλώσεων, αλλά και τις total-black εμφανίσεις του κινήματος Time’s Up που κυριάρχησαν στο κόκκινο χαλί στις Χρυσές Σφαίρες το 2018. Φαίνεται ότι όλες οι διαμαρτυρίες -για την ανισότητα των φύλων μέχρι το ρατσισμό και το bullying στο χώρο εργασίας- χρησιμοποιούν ως μέσο επικοινωνίας τους τη μόδα.Ανατρέχοντας σχεδόν έναν αιώνα πριν, στις δεκαετίες του ’20 και ’30, διαπιστώνει κανείς ότι οι γυναίκες φόρεσαν πρώτη φορά παντελόνια για να διαμαρτυρηθούν για την καταπίεση που προκαλούσαν τα στερεότυπα γυναικείας ομορφιάς.Δυναμικές γυναίκες-πρότυπα, όπως η Αμέλια Ερχαρτ και αργότερα η Κάθριν Χέπμπορν, χρησιμοποίησαν την επιφανή κοινωνική θέση τους για να εμπνεύσουν και να παροτρύνουν και άλλες γυναίκες να επιλέξουν παντελόνια και σακάκια αντί για φούστες και φορέματα. Στο Χόλιγουντ χρειάστηκε να φτάσουμε στη δεκαετία του ’60 και του ’70 προτού οι σταρ εισάγουν το δικό τους dress code διαμαρτυρίας, με τις γυναίκες ηθοποιούς να φοράνε κοστούμια στο κόκκινο χαλί, με πρώτη και καλύτερη την Τζέιν Φόντα και το χαρακτηριστικό mao κοστούμι που φόρεσε για να παραλάβει το Οσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου το 1972 για την «Εξαφάνιση», δηλώνοντας ότι «δεν ντύνομαι για να ευχαριστήσω τους άνδρες».
Ιστορικά είδαμε τη διαμαρτυρία να εκφράζεται ενδυματολογικά με πολλούς τρόπους: το εκκεντρικό στυλ της γαλλικής αριστοκρατικής υποκουλτούρας των «Απίστευτων» (Incroyables) που μεσουράνησε τη δεκαετία του 1790, τους μπερέδες και τα patchwork υφάσματα τον Μάη του ’68, το μοβ, το πράσινο, το κίτρινο και άλλες εκρήξεις έντονων χρωμάτων της πανκ αισθητικής που διαδήλωνε κατά της ύφεσης στα τέλη των 70s. Η Βρετανίδα σχεδιάστρια και ακτιβίστρια Κάθριν Χάμνετ τύπωσε το 2019 συνθήματα όπως «Cancel Brexit», «Fashion Hates Brexit» και το ήδη sold out «Vote Trump Out», αντίστοιχα με εκείνα που φορούσε η ίδια τη δεκαετία του 1980 για να διαδηλώσει κατά της πολιτικής της Μάργκαρετ Θάτσερ.
Το να επιλέγουμε τι θα φορέσουμε δεν είναι απλώς θέμα στυλ. Η μόδα είναι μια ζωντανή αντανάκλαση της κουλτούρας και των κοινωνικών τάσεων. Τα ρούχα είναι κάτι περισσότερο από μια ασπίδα προστασίας – υποδηλώνουν την κοινωνική τάξη, τις πολιτικές συγγένειες και σε αρκετές περιπτώσεις τις φιλοδοξίες μας.Κάθε μέρα, όταν ντυνόμαστε, επιλέγουμε ποια ταυτότητα θα παρουσιάσουμε στον κόσμο – σήμερα μάλιστα, που βρισκόμαστε εν μέσω μιας έντονης κοινωνικοοικονομικής κρίσης, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνθρωποι επαναξιολογούν τα μηνύματα που περνάνε με τον τρόπο ντυσίματός τους.Από τα «Κίτρινα Γιλέκα» του Παρισιού μέχρι τις κόκκινες κάπες των «Υπηρετριών», τα ρούχα που υποδηλώνουν κάποιο μήνυμα έχουν καθιερωθεί ως μια ισχυρή μορφή έκφρασης. Η υιοθέτηση ενός τολμηρού χρώματος, όπως το φούξια, ενδυναμώνει επειδή οι γυναίκες αυτομάτως γίνονται πιο ορατές μέσα σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο θολώνοντας ακόμα και τους όποιους προφανείς συσχετισμούς του ροζ με τη θηλυκότητα.Ακόμα και αν σκεφτούμε το κοστούμι, πέρα από μια ενδυματολογική δήλωση ισχύος, η ένταξή του στον κώδικα ντυσίματος των γυναικών στο χώρο εργασίας και ειδικά στην πολιτική σηματοδότησε την επανάστασή τους υπέρ της ισότητας ανάμεσα στα δύο φύλα.
Σήμερα στις συμπεριφορές μισογυνισμού, σεξουαλικής παρενόχλησης και ρατσισμού που απασχολούν τις γυναίκες έρχονται να προστεθούν και τα περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η υπερκατανάλωση, η υπερθέρμανση του πλανήτη αλλά και η ρύπανση από τα πλαστικά. Δεδομένου ότι η μόδα είναι μια βιομηχανία με αμφίβολη κληρονομιά για τις επόμενες γενιές, αν αναλογιστεί κανείς φαινόμενα όπως η ρύπανση του περιβάλλοντος, ο ρατσισμός και οι παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην αλυσίδα παραγωγής, δύσκολα θα βρούμε σχεδιαστές που επικεντρώνονται στην πολιτική και διαμαρτύρονται με σθένος, πλην της Βίβιεν Γουέστγουντ. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι σχεδιαστές δεν εκφράζουν τις απόψεις τους στις πασαρέλες. Μπορεί οι τοποθετήσεις τους να μην είναι πάντα εμφανείς εκ πρώτης όψεως, όμως όλοι τάσσονται υπέρ της διαφορετικότητας επιλέγοντας μοντέλα όλων των ηλικιών και σωματότυπων, όπως είδαμε στα σόου της περασμένης και φετινής σεζόν.
Η μόδα τροφοδοτεί μια έμφυτη συλλογική νοημοσύνη και πάντα θα αντικατοπτρίζει αυτό που οι γυναίκες βιώνουν. Η Κοκό Σανέλ εξέφρασε με ειλικρίνεια αυτή τη σχέση ανάμεσα στη μόδα και τη ζωή: «Η μόδα δεν είναι κάτι που υπάρχει μόνο στα φορέματα, είναι κάτι στον αέρα, είναι ο άνεμος που φυσάει προς τη νέα τάση: το μυρίζεις. Η μόδα είναι στον ουρανό, στο δρόμο, έχει να κάνει με τις ιδέες, με τον τρόπο που ζούμε, με το τι συμβαίνει».Και μπορεί οι γυναίκες πλέον να μην καίνε τα σουτιέν τους, αλλά είναι φανερά θυμωμένες και χρησιμοποιούν το στυλ τους ως μέσο έκφρασης των έντονων συναισθημάτων τους. Στην εποχή του Instagram, ένα ισχυρό οπτικό ερέθισμα μπορεί να έχει παγκόσμιο αντίκτυπο. Μερικοί αυστηροί κριτές μπορεί να πιστεύουν ότι η μόδα είναι πολύ επιφανειακή για να αποτελέσει μέσο για σοβαρές διαμαρτυρίες, όμως σχεδιαστές όπως η Μαρία Γκράτσια Κιούρι (κανείς δεν ξεχνάει τα T-Shirts με το μότο «We should all be feminists» στον Dior), η Φίμπι Φάιλο όταν βρισκόταν στον οίκο Celine, η Μιούτσια Πράντα και η Στέλλα ΜακΚάρτνεϊ προσπαθούν πραγματικά να προωθήσουν το διάλογο και την αλλαγή μέσω των δημιουργιών τους. Τα ρούχα μπορούν να σχολιάζουν κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα και την ίδια στιγμή να είναι ένα προσβάσιμο εργαλείο άμεσης διαμαρτυρίας. Και αν οι τάσεις δίνουν το στίγμα μιας εποχής και των αναγκών της, τότε οι σελίδες μόδας είναι εξίσου αποκαλυπτικές ως χρονικογράφοι του καιρού μας όσο το ειδησεογραφικό ρεπορτάζ.
