Της Μαρίνας Μουλάκη
Ζούμε στην εποχή των selfies, όπου λίγο πολύ όλοι ασχολούμαστε με την εμφάνισή μας. Είμαστε διαρκώς εκτεθειμένες σε αναρίθμητες εικόνες «τελειότητας» και άλλες τόσες πληροφορίες για τον… σωστό και υγιεινό τρόπο ζωής. Τα πάντα γύρω μας φαντάζουν ως μία αδιάκοπη σειρά υποδείξεων για το πώς να βαφόμαστε, πώς να ντυνόμαστε και τι να τρώμε. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον είναι εύκολο να παραβλέψουμε κάποια ανησυχητικά συμπτώματα που ίσως είναι ενδείξεις μιας σοβαρής πάθησης.
Μιλάω για τη Σωματοδυσμορφική Διαταραχή (Body Dysmorphic Disorder-BDD).
Είναι πάρα πολλά αυτά που μπορεί να κάνει μία γυναίκα σήμερα για να νιώσει καλύτερα με την εικόνα της. Γυμναστήρια, κομμωτήρια, ινστιτούτα αισθητικής, κρέμες περιποίησης και αντιμετώπισης κάθε πιθανής ατέλειας. Οι αισθητικές παρεμβάσεις δεν είναι πια ταμπού και συχνά μονοπωλούν τις γυναικείες συζητήσεις. Είμαστε τυχερές που υπάρχουν τόσοι τρόποι για να αλλάξουμε κάτι που δε μας αρέσει επάνω μας. Μία απλή κρέμα ή μία επέμβαση αισθητικής χειρουργικής μπορεί να φανεί πολύ σημαντική για την αυτοπεποίθησή μας.
Ολα τα παραπάνω είναι διαθέσιμα. Αποκλειστικός στόχος τους είναι το να φροντίσουμε και να χαρούμε τον εαυτό μας.
Τι συμβαίνει όμως όταν όχι απλώς δεν εισπράττουμε χαρά από τα αποτελέσματα, αλλά η όποια ατέλειά μας γίνεται αποκλειστικά το μόνο πράγμα που μπορούμε να δούμε στον καθρέφτη;
Η Μ. ντρέπεται για το πρόσωπό της. Είναι 32 χρονών, αλλά αναφέρει πως η έντονη δυσαρέσκεια με το δέρμα της ξεκίνησε στην εφηβεία. Μεγαλώνοντας, το πρόβλημά της επικεντρώθηκε στις ρυτίδες γύρω από τα μάτια και το στόμα της. Στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει το πρόβλημά της όλα αυτά τα χρόνια έχει ξοδέψει πάρα πολύ χρόνο και χρήματα σε καλλυντικά, επισκέψεις σε αισθητικούς, δερματολόγους και άλλους ειδικούς. Περνάει ώρες μπροστά στον καθρέφτη κοιτάζοντας τις ρυτίδες της. Ψάχνει μάταια για σημάδια βελτίωσης ή προσπαθεί να καλύψει τις ρυτίδες με make-up tips που βρίσκει στο YouTube. Εκτός από όλες τις κρέμες αντιγήρανσης, βάζει καθημερινά αντηλιακό και γυαλιά ηλίου για να μην επιδεινωθούν οι ρυτίδες των ματιών της. Περνάει τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο της στο σπίτι για να διατηρεί το δέρμα της ενυδατωμένο με λάδι ή μάσκες. Τα βράδια κοιμάται πάντα ανάσκελα για να μην «τσαλακωθεί» κι άλλο. Αποφεύγει τις φωτογραφίες και τις εξόδους επειδή νιώθει πως όλοι την κοιτούν εκεί ακριβώς όπου εντοπίζει τα εμφανισιακά ελαττώματά της. Εχει χαθεί με τους φίλους της. Τις λιγοστές φορές που αποφασίζει να ακολουθήσει το πρόγραμμά τους επιδιώκει να ειδωθούν τις βραδινές ώρες διότι δεν αντέχει τα βλέμματά τους κάτω από το φως της ημέρας. Λέει πως έχει δοκιμάσει τα πάντα ανεπιτυχώς. Το είδωλό της επαναλαμβάνει αδιάκοπα την ίδια φράση: «Είσαι άσχημη και γερασμένη».
Οταν οι ατέλειες μιας γυναίκας της γίνονται εμμονή σε βαθμό που δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά στην καθημερινότητα και στις σχέσεις της, τότε μάλλον αντιμετωπίζει Σωματοδυσμορφική Διαταραχή (Body Dysmorphic Disorder – BDD).
Κάποια από τα χαρακτηριστικά της BDD είναι:
Η έντονη ενασχόληση με κάποιο ελάττωμα στο πρόσωπο ή στο σώμα που είτε δεν υφίσταται, είτε υπάρχει σε μικρό βαθμό, δηλαδή δεν είναι συνήθως αντιληπτό από τους άλλους.
- Η βεβαιότητα ότι η ατέλεια αυτή σε κάνει «άσχημη» ή «παραμορφωμένη».
- Η αίσθηση πως οι άλλοι σε κοιτάζουν πάντα επικριτικά και πως σε κοροϊδεύουν για το πρόβλημά σου.
- Προσπάθειες να διορθώσεις ή να κρύψεις το πρόβλημα με χτενίσματα, ρούχα, make-up, καλλυντικές κρέμες ή και αισθητικές παρεμβάσεις, οι οποίες συνήθως έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα: δεν ανακουφίζουν τις αρνητικές σκέψεις και φέρνουν ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση και απόγνωση.
- Επαναλαμβανόμενες και ανεξέλεγκτες συμπεριφορές που προκύπτουν από αυτές τις σκέψεις, όπως το να τσεκάρεις διαρκώς τον εαυτό σου στον καθρέφτη, να συγκρίνεσαι συνεχώς με τους άλλους, σε σημείο που κι εσύ θεωρείς ότι αυτό είναι προβληματικό, και να γυρεύεις διαρκώς επιβεβαίωση για την εμφάνισή σου.
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση, τάσεις τελειομανίας, έντονο άγχος και καταθλιπτική διάθεση.
Οι σκέψεις αυτές κυριαρχούν και δυσκολεύουν την καθημερινή λειτουργικότητά σου σε όλους τους ρόλους – ως φίλη, σύντροφος, μητέρα και επαγγελματίας. Περίπου το 2% του γενικού πληθυσμού εμφανίζει Σωματοδυσμορφική Διαταραχή. Το 60% είναι γυναίκες και το 40% άνδρες. Το ποσοστό ανεβαίνει για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ορθοδοντικά και δερματολογικά προβλήματα, όπως η ακμή.
Τα πιο συχνά «προβληματικά» σημεία που αναφέρονται είναι:
Για το πρόσωπο, το μέγεθος της μύτης και των αυτιών. Σπυράκια, ρυτίδες, φλέβες, αγγεία. Για το σώμα, το μέγεθος του στήθους, των γλουτών και η εικόνα των γεννητικών οργάνων. Επίσης, η αγωνία για τριχόπτωση ή έντονη τριχοφυΐα. Οι άνδρες πολλές φορές παρουσιάζουν έντονη ενασχόληση με το μέγεθος των μυών τους (Διαταραχή Μυϊκής Δυσμορφίας).
Πολύ συχνά οι γυναίκες (και οι άνδρες) που αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα δεν ζητούν βοήθεια. Ντρέπονται να επισημάνουν την ατέλειά τους και να μιλήσουν για το πόσο τις δυσκολεύει καθημερινά. Πιστεύουν πως κανείς δεν μπορεί να τις καταλάβει. Φοβούνται πως θα θεωρηθούν «ρηχές» ή ματαιόδοξες. Νιώθουν εντελώς απομονωμένες στο πρόβλημά τους.
Αλλες φορές αρνούνται ότι η εμμονή τους είναι προβληματική. Μπορεί να έχουν απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας με άλλες αφορμές, όπως έντονο στρες, καταθλιπτικά συμπτώματα ή χαμηλή αυτοεκτίμηση, αποφεύγοντας όμως την αναφορά στις αρνητικές σκέψεις για την εμφάνισή τους.
Τα κοινωνικά πρότυπα, αλλά κυρίως η προσωπικότητα και τα βιώματά μας (π.χ., αν σαν παιδιά μας έχουν θίξει για κάποιο χαρακτηριστικό μας) παίζουν σημαντικό ρόλο στην αυτοεκτίμησή μας και αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης BDD
Πώς θα ξέρω εάν η ενασχόληση με την εμφάνισή μου είναι πρόβλημα;
Από το πώς σε κάνει να νιώθεις.
Είναι υγιές και ευχάριστο να προσέχουμε την εμφάνισή μας και να μας αρέσει αυτό που βλέπουμε. Εάν όμως δεν αντλούμε ευχαρίστηση από αυτό αλλά αντιθέτως γινόμαστε όλο και πιο αυστηρές με τον εαυτό μας, με αποτέλεσμα περισσότερο στρες και δυσαρέσκεια, πρέπει να το ψάξουμε.
Πρέπει να καταλάβουμε πως ό,τι κι αν συμβαίνει γύρω μας, όσο θαυμασμό και αν εισπράξουμε, όσο χρόνο και χρήμα και αν ξοδέψουμε για να νιώσουμε όμορφες, η αλλαγή μπορεί να έρθει μόνο από μέσα.
Αυτός άλλωστε είναι και ο στόχος στην ψυχοθεραπεία.
Το να μπουν μικροί στόχοι που θα επαναφέρουν τη γυναίκα σε μια πιο λειτουργική καθημερινότητα. Να μη βλέπει πια μόνο μία μεγάλη ατέλεια στον καθρέφτη, αλλά να αποδεχθεί και να μπορεί να επαινεί και να απολαμβάνει τον αληθινό εαυτό της.
Η Μαρίνα Μουλάκη είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια
